text
string |
|---|
- италиядағы коммуна, кампания әкімшілік аймағына қарасты казерта провинциясында орналасқан. қаланың тұрақты тұрғындарының саны 6063 адамды құрайды (2008). халық тығыздығы 1213 адам/км². алып жатқан жер аумағы км² шамасында. пошта индексі 81020. телефоны: 823 454 611 электронды поштасы: ресми сайты ұлттық статистика институты
|
земфира талғатқызы рамазанова (, 26 тамыз 1976, үфі) ресей әншісі, ақын, композитор. 13-жылды профессионалдың карьерасында альбом шығарды. земфира үфі қаласында татар отбасында туды. әкесі талғат талхаұлы рамазанов, тарих мұғалімі. анасы флорида хакимқызы, дәрігер. бес жасынан музыкалық мектебінде, фортепияно классынан оқуын бастады. земфира (1999) прости меня моя любовь (2000) четырнадцать недель тишины (2002) вендетта (2005) спасибо (2007) z-sides (2010) жить твоей голове (2013) бордерлайн (2021) ресми сайты last.fm беті скачать песни земфиры
|
яссим мұхаммед - (11 наурыз 1979, бағдат, ирак) ирактық футболшы, футбол жаттықтырушысы. жыл клуб ойын гол 1997–2001 әл-жаиш 2001–2002 әл-кува 2002–2003 әл-заураа 2003–2004 әл-шорта 2004–2006 әл-куваа 2006–2007 әл-уака 2007 әл-вихдат 2007–2008 әл-райян 13 (1) 2008 абомослем (1) 2008–2009 әл-уака 2009–2011 әл-кува азия чемпионы 2007
|
рау алексей григорьевич (15.4.1938 ж. т., украина) а.ш. ғыл. докт. (1990), проф. (1992). қазақстан ұлттық ғылым академиясының акад. (2003). жамбыл институтын бітірген (1966). 1966 73 ж. осы ин-тта пед. қызметте, 1973 95 ж. қазақ су шаруашылығы ғыл.-зерт. ин-тында, 1996 2002 ж. қр ұлттық агр. зерттеулер академ. орт-нда (нацаи) қызмет атқарды. 2002 жылдан қазақ ұлттық агр. ун-тінде басшылық қызметте. ол топырақты сүзу процесін, суландырылған жер топырағының сулы-тұзды режимін, суландыру режимін және а. ш. дақылдарын суғару технологиясын теор. және іс жүзінде зерттеп, қызылқұм суландыру жүйесін кәріздеу мен суландыру параметрлерін жетілдірді; а. ш. дақылдарының өнімділігін арттыруға пайдаланылатын суды 20%-ға дейін үнемдеп, суландырылатын жүйенің экологиясын жақсартуға арналған жаңа құралымдар жасады. р. 100-ден аса ғыл. еңбектің, оның ішінде монографияның авторы. өндіріске 10 ұсыныс енгізген. “ауыл шаруашылығы өндірістеріне агроэкол. тәсілдер енгізу және қоршаған ортаны қорғау”, “су ресурстарын пайдалану технологиясы және жаңа экономикалық жағдайларда су құрылыстарын пайдалану”, т.б. респ. ғыл. бағдарламаларға басшылық жасады.
|
бурек - франциядағы коммуна. нор-па-де-кале аймағына қарасты па-де-кале департаментінде орналасқан. бетюн округінің құрамына енеді. алып жатқан жер аумағы 4,02 км² шамасында. коммунаның insee коды 62162, пошта индексі 62190. 2009 жылғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 557 адамды құрады. халық тығыздығы 138,56 адам/км². тұрғындарының жас шамасы және жынысы бойынша құрамы (2006): па-де-кале департаментінің коммуналары францияның ұлттық статистика және экономикалық зерттеулер институты сайтындағы парақшасы «mapquest» картасында орналасуы департаментінің коммуналары
|
науқат ауданы - қырғызстан республикасының ош облысы құрамындағы бірлік; әкімшілік орталығы науқат қаласы. 2009 жылғы қырғызстан халық санағы деректері бойынша аудан халқы 236455 адамды құрайды, оның ішінде қырғыздар 173 920 адам немесе 73,6%, өзбектер 61 299 адам немесе 25,9%, хемшилдер 276 адам немесе 0,1% түріктер 267 адам немесе 0,1%, орыстар 241 адам немесе 0,1%, татарлар 123 адам немесе 0,05%, басқалары 329 адам немесе 0,1% "сахоба" демалыс саябағы, жаны науқат ауылы аудан 16 айылдық (ауылдық) округ, қала типтес кент және қалаға бөлінген: науқат аудандық бағыныстағы қала найман қала типтес кенті айылдық округтер: бел (орталығы бел а.) гүлстан (орталығы фрунзе атындағы ауыл) жаны-науқат (орталығы жаны-науқат а.) исанов (орталығы жаны-базар а.) қараташ (орталығы қараташ а.) кенеш (орталығы қуу-майдан а. құлатов (орталығы қожо-арық а.) қызыл-октябрь (орталығы көк-жар а.) қырғыз-ата (орталығы котормо а.) мирмахмуд (орталығы чапаев атындағы а.) он екі бел (орталығы он екі бел а.) тоқтомат зулпуев атындағы (орталығы үчбай) тооло (орталығы муркут а.) ынтымақ (орталығы ынтымақ а.) көк-жар көк-бел (орталығы көк-бел а.)
|
қазақтың 101-ұлттық атқыштар бригадасы ұлы отан соғысы кезінде 1941 жылы желтоқсанның 5-і мен мамырдың 1-і ақтөбе қаласында жасақталған әскери бөлімше. ол атқыштар бөлімі деп аталғанмен, шын мәнінде ұлттық құрама болды. бригада ақтөбе, гурьев (атырау), батыс қазақстан, қызылорда облысының тұрғындарынан жасақталды, құрамында 5007 адам болды. оның тұңғыш командирі подполковник с.я.яковленко, соңынан полковник а.и.серебряков, полковник и.ф.воробьев, әскери комиссары аға батальон комиссары н.а.алиев болды. бригада 1942 жылы 28 қарашада калинин майданының 39-армия құрамында оленино маңындағы кувшиново және букарево деревняларында алғаш жауынгерлік сынақтан өтті; немістердің ржев түбіндегі тобымен ай ұрыста жаудың 2500-ден астам солдатын қатардан шығарды. бұл ұрыстарда х.бекішев, у.ахмедзянов, а.алпыспаев, көзге түсті. 1943 ж. көктем мен жазда великие луки түбінде қорғаныста болды. күзде демидов, сураж-витебский қалалары бағытында шабуыл қатынасып, жаудың 3,6 мың солдаты мен офицерін саптан шығарды, 158 елді мекенді азат етуге қатысты. 1944 ж. жазына дейін полоцк солтүстігіндегі ұрыстарға қатысып, жаудың 1,5 мың адамын жойды. кейінгі ұрыстарда бригада ресейдің витебск, смоленск облыстарын, белоруссия мен прибалтиканы азат етуге қатысты. жаумен шайқаста ақтөбеліліктер б.ержаннов, г.житников, р.нұртазин, и.нұркин, б.хасанов, а.аязбаев т.б. көптеген жауынгерлер ерлік көрсетті. қазақтың 101-ші атқыштар бригадасы 1944 ж. шілдеде таратылып, әскери күштері 47-і және 90-гвардиялық атқыштар дивизиясына қосылды. ақтөбе қаласының бір көшесіне 101-ші атқыштар бригадасы аты берілген.
|
- португалиядағы аудан (фрегезия), визеу округінің құрамына кіреді. санта-комба-дан құрамдас бөлігі болып табылады. үлкен визеу ірі қалалық орналасқан. португалияның орталық аймақ регионына қарасты дан-лафойнш субрегионының құрамына енеді. 2001 жылғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 283 адамды құрайды. алып жатқан жер аумағы 21,44 км² шамасында. халық тығыздығы 106,5 адам/км². ауданның қамқоршысы иоанн креститель. аудан 1258 жылы құрылған. ескі әкімшілік бөлініс бойынша бейра-алта провинциясының құрамына кірген.
|
дыбысты кино экрандағы көріністерді әр түрлі үнмен толықтырылып отыратын кинофильм. дыбысты киноның дамуы дыбыс жазу мен оны қайта шығару техникасының жетілу дәрежесіне тікелей байланысты. дыбысты киноны ойлап табуда орыс ғалымдары елеулі еңбек етті. а. г. столетов фотоэлектрлік құбылыстың негізгі заңдарын (1888) ашты; а. ф. виксцемский дыбысты фотографтық әдіспен жазуды (1889) ойлап тапты, и. л. поляков фотоэлементті пйдалану арқылы дыбысты қайта шығару (1900) әдісін ұсынды. дыбысты кино жүйесін алғаш рет п. г. тагер (1926, мәскеу) және а.ф. шорин бастаған өнер тапқыштар тобы (1927, снкт-петербург) жасады. 1929 жылы қазанда санкт-петербург қаласында 1-рет дыбысты кино көрсетілді. 1930 жылы "бесжылдық" (реж. а. м. роом) дыбысты дыбысты кинофильмі экранға шағарылды. қазақ дыбысты киноның алғашқы туындысы 1938 жылы түсірілген "амангельді" фильмі.
|
зейнел ғабиден, әл-омскауи (1881, ақмола облысы, көкшетау ауданы, бұрынғы саға ауылы 1920, ақмола облысы, көкшетау ауданы, бұрынғы сиыршы ауылы) жазушы. алғаш қызылжарда (петропавл) оқып, кейін уфада ғалия медресесін бітірген. еліне оралып, 1916 жылы сиыршы ауылында қазақ балалары үшін мектеп аштырған. қазақ халқын мәдени-ағарту жұмысына, отырықшылыққа шақырды. зейнел ғабиденнің негізгі еңбегі “насихат қазақия” уфада жеке кітап болып шықты (1909). бұл кітапқа автордың мәдени-ағарту саласындағы тілек-талаптары мен ана тілін ардақтау, сөз өнерін дамыту туралы ойлары енген. сонымен бірге зейнел ғабиден бұл еңбегінде қазақ әдебиеті мен шешендік өнерді өркендету ісіне абайды үлгі етіп ұсынады.
|
пиринец - болгариядағы ауыл. тырговище облысына қарасты антоново қауымының құрамына кіреді. 2010 жылғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 25 адамды құрайды. пошта индексі 7976. телефон коды 06071. екатте коды 56424. bgmaps.com электронды картада орналасуы emaps.bg электронды картада орналасуы google электронды картада орналасуы тұрғын статистикасы
|
ngc 2054 орион шоқжұлдызында орналасқан *4 (еселі жұлдыз) типті жұлдыз. жаңа жалпы каталогтың түпнұсқа басылымының тізіміне енеді. бұл нысанды 1850 жылы қазанда bond george phillips астрономы ашқан болатын және ngc каталогында 2054 деген нөмірге ие болды. мессье нысандарының тізімі жаңа жалпы каталог индекс каталог «жаңа жалпы каталог» түпнұсқасындағы ағылшынша және французша мәліметтер қайта қаралған жаңа жалпы каталогтағы мәліметтер simbad базасындағы мәліметтер vizier базасындағы мәліметтер nasa/ipac extragalactic database базасындағы мәліметтер ngc 2054 нысанына арналған жарияланымдар
|
«кек алушылар: финал» - marvel studios шығарған және walt disney studios motion pictures таратқан marvel comics кек алушылар командасына негізделген 2019 жылғы американдық фильм. бұл «кек алушылар: шексіздік соғысы» (2018) фильмінің тікелей жалғасы және marvel әлеміндегі (мкә) 22-ші фильм. фильмде кек алушылардың тірі қалған мүшелері мен олардың одақтастары таностың шексіздік соғысында келтірген залалын жоюға тырысады. фильм 2014 жылдың қазан айында «кек алушылар: шексіздік соғысы бөлім» ретінде жарияланды, бірақ кейінірек marvel бұл атауды жойды. ағайынды руссо режиссер ретінде 2015 жылдың сәуірінде қосылды, ал маркус пен макфили бір айдан кейін сценарий жазу туралы келісімшартқа қол қойды. фильм осы уақытқа дейін бірнеше басты кейіпкерлердің сюжеттік доғаларын аяқтай отырып, мкә оқиғасын қорытынды ретінде қызмет етеді. фильмнің түсірілімі 2017 жылдың тамызында джорджия штатының файетт округіндегі pinewood atlanta studios студиясында шексіздік соғысы-мен параллельді кино өндірісімен, 2018 жылдың қаңтарында аяқталды. қосымша түсірілім метро мен атланта орталығында, нью-йорк, шотландия және англияда өтті. оқиға бұрынғы фильмдердің бірнеше сәттерін қайта қарап, бүкіл франшизадан актёрлер мен декорацияларды, сондай-ақ алдыңғы фильмдердің музыкасын қайтарады. ресми атауы 2018 жылдың желтоқсанында жарияланды. шамамен 356 миллион доллар бюджеті бар, бұл бұрын-соңды түсірілген ең қымбат фильмдердің бірі. кек алушылар: финал кеңінен күтіліп, disney фильмді marvel-дің ең үлкен маркетингтік науқанымен қолдады. фильмнің премьерасы 2019 жылдың 22 сәуірінде лос-анджелесте өтті, ал 26 сәуірде ол ақш-та мкә-нің үшінші кезеңінде театрлық түрде шығарылды. фильм режиссурасы, актерлік шеберлігі, музыкалық сүйемелдеуі, іс-қимыл дәйектілігі, визуалды эффектілері және эмоционалды салмағы үшін жоғары бағаланды, ал сыншылар оның 22 фильмдік сюжеттің шарықтау шегін мақтады. ол бүкіл әлемде шамамен 2,8 миллиард доллар жинады, бұл шексіздік соғысының он бір күндегі бүкіл асуынан асып түсті және көптеген кассалық рекордтарды жаңартты, соның ішінде барлық уақыттағы ең кассалық фильмге айналды. фильм көптеген марапаттар мен номинацияларға ие болды, соның ішінде 92-ші оскар сыйлығының үздік визуалды эффект номинациясы, 25-ші сыншылардың таңдауы үш номинация (екеуін жеңіп алды) және 73-ші британдық академия арнайы визуалды эффект номинациялары. кек алушылар: шексіздік соғысы фильмінің оқиғаларынан кейін ғаламның жартысы жойылды. үш аптадан кейін көмекке шақырылған кэрол дэнверс ғарышта жүрген небула мен тони старкты құтқарады және оларды жерге қайтарады. оларға қара жесір, халк, стив роджерс, ракета, тор және әскери басшы қосылды. команда өлгендерді қайтарып алу үшін танос-тан шексіздік тастарын қалай алып тастау туралы жоспар туралы ойлана бастайды. небула оларға таносты титан ii планетасынан табуға болатындығын айтады, ал ракета оның сөздерін растайды, бұл планетада танос саусақтарымен шерткен кезде жер бетінде пайда болған энергияға ұқсас. титан ii-ге келген команда таносқа шабуыл жасайды. тор оның қолын шексіздік қолғапымен кесіп тастайды, бірақ оның ішінде тастар жоқ екендігі белгілі болды оларды танос «атомдарға айналдырады». титан мұны тастар өз міндеттерін орындады ғаламды түзетті және енді қажет емес деп түсіндіреді. тор таносты өлтіреді. бес жыл өтеді. құмырсқа-адам кванттық әлемнен оралады. лэнг, оны зерттей отырып, онда уақыт саяхаттары мүмкін деген қорытындыға келді. скотт кек алушылар базасына келіп, стив пен наташаға өз тұжырымдары туралы айтады. олар өз кезегінде тони старктың көмегіне жүгінуді шешті (өйткені, ол бұл технологияларды жақсы біледі), ол шетелде тұратын әйелі пеппер поттс және қызы морганмен бірге тұрады. алдымен ол отбасыларына қауіп төндіруден қорқып, кванттық физиканың олар ойлағаннан әлдеқайда күрделі екендігін айтып, бас тартады, бірақ ойланғаннан кейін ол кейіпкерлерге қосылып, «хрон навигатор» жасайды. сонымен қатар, брюс бэннер өзінің интеллектісі мен халк өлшемдерін бір денеде үйлестіре отырып, ракетамен бірге жаңа асгардқа (норвегияда орналасқан) келіп, торды реванш миссиясына қосылуға көндіруге тырысады. ол құлықсыз келіседі. сонымен бірге наташа токиодағы клинт бартонның ізімен жүреді және оны жалпы жинауға шақырады. бартонның бүкіл отбасы шертуден кейін жоғалып кетті, сондықтан ол келіседі. барлық кек алушыларды жинағаннан кейін тони старк уақыт машинасының жұмыс прототипін құрастырады. кек алушылар топтарға бөлініп, тастарды табуға және жинауға жиналады, алайда олардың тек бір ғана әрекеті бар, өйткені оларда қозғалуға қажет пим бөлшектері жетіспейді, ал жаңаларын қалай жасау керектігін білмейді. бэннер, роджерс, лэнг және старк нью-йорктегі шайқас уақытында 2012 жылға, уақыт, ақыл және кеңістік тастарына саяхат жасайды. халк уақыт тасынан кейін санктум санкторумға доктор стрэнджге барады, бірақ оның орнына ол ежелгі адаммен кездеседі, ол оған жыл бұрын келгенін айтады, ал стрэндж әлі халкты білмейтінін айтады. ақыр соңында бэннер оны тасты оған беруге көндіреді. старк, роджерс және лэнг старктың ақыл мен ғарыш тастарына арналған мұнарасына саяхат жасады. стив в.д.а. агенттерін алдап, өзін гидра агенті етіп көрсетуге тырысады және локидің таяғын алады, бірақ жол бойында ол өзінің өткен нұсқасымен кездеседі. 2012 жылғы стив бұл локи деп ойлады; олардың арасында ұрыс басталды оны болашақ стив роджерс жеңді. бұл кезде старк пен лэнг тессерактіні алуға тырысады. кішірейтілген лэнг старктың кеудесіндегі реакторды өткеннен тұйықтайды, соның салдарынан ол еденге құлап, артефакт корпусын тастайды. скотт старктың ісін болашаққа итермелейді және ол кетуге тырысқанда, оны кенеттен халк есіктен қағып жібереді. осыған байланысты тони болашақта істі жоғалтады. ол тессерактіні ұстап алып, жоғалып кеткен локидің аяғына жығылады. локиге асатаяқ бергеннен кейін роджерс пен старк тессеракт пен пимнің жаңа бөлшектерін қайтару үшін 1970 жылға қозғалады. жол бойында, 1970 жылы тони әкесімен кездесті, ал стив бөлшектерді іздеп, кездейсоқ пегги картердің кеңсесіне кіріп кетті (бұл, оны, ақыры, әрекет етуге итермелеген сияқты). ракета мен тор шындық тасы үшін асгардқа джейн фостерден эфирді алу үшін сапар шегеді, тор анасы фриггамен кездесіп, мьёльнирді өзімен бірге алады. клинт бартон мен наташа романофф вормирге жан тасы үшін 2014 жылға ұшады, бірақ бұл тасты өмірге айырбастауға болады, ал клинтпен болған қысқа ұрысқаннан кейін наташа өзін құрбан етеді. мораг планетасында 2014 жылы небула мен әскери басшы күш тасын табады. бір уақытта және кеңістікте екі небуланың болуына байланысты олардың арасында байланыс пайда болады, ал танос өткен кезеңнен кек алушылардың жоспарлары туралы біледі. ол өткен небуланы болашақтағы небулаға ауыстырып, жиналған тастарды алуға шешім қабылдайды, содан кейін ғаламдағы барлық тіршілік иелерін жойып, оны қайта қоныстандыруды шешеді. барлық тастарды жинап болғаннан кейін, халк қолғап киіп, шерту арқылы жойылғанның бәрін тірілтеді. бұрынғы небула танос кемесі өтетін уақыт машинасын қосады. ол кек алушылар базасын жойып, оған адал небуланы тастармен қолғапқа жібереді. тор, темір адам және капитан америка қирандылардан шығып, таносқа шабуыл жасайды. танос старкты, содан кейін торды талдырады, ал роджерс мьёльнирді қолына алады және таноспен бірге-бір қалады. титан өзінің читаури әскерін және қара орденді шақырады. кенеттен порталдардан өмірге оралған батырлар, сонымен қатар ваканда мен асгард әскерлері, сиқыршылар мен жойғыштар бандасы пайда бола бастайды. шайқас басталады. кек алушылар тастар толтырылған қолғапты өткенге жіберуге тырысады, бірақ танос оны ұстап алып, киіп, саусақтарын шертуге тырысады. оны кэрол дэнверстің келуі тоқтатады, содан кейін тони старк тастарды алып, саусақтарын өзі шертеді. танос пен оның әскері жойылды, бірақ старк та қайтыс болды. фильмнің соңында тони старкты жерлеу рәсімі өтеді. содан кейін тор галактика сақшыларымен бірге ғарыш сапарына аттанып, валькирияға жаңа асгардтың тізгінін берді. стив роджерс тастарды өз уақытына қайтару үшін өткен уақытқа сапар шегеді, бірақ бұл миссияны аяқтағаннан кейін ол пегги картермен бірге өткенде қалады. қазіргі уақытта стив қартайған шағында сұңқарға қалқан мен капитан америка атағын береді. джо және энтони руссо, режиссёрлер 2014 жылдың қазан айында marvel альтрон дәуірінің «кек алушылар: шексіздік соғысы» атты екі бөлімнің жалғасын жариялады. 1-бөлім 2018 жылдың мамырында, 2-бөлігі 2019 жылдың мамырына жоспарланған болатын. 2015 жылдың сәуірінде марвел энтони мен джо руссоның «кек алушылар: шексіздік соғысы» фильмінің екі бөліміне де режиссерлік ететіндіктерін жариялады, ал параллельді түсірілім 2016 жылы болды. сондай-ақ, кевин файги фильм екі бөлімнен тұратыны, өйткені олар «осындай ортақ элементтерге ие болғанын», бірақ «екі бөлек фильм болады». 2015 жылдың мамыр айында кристофер маркус пен стивен макфили фильмнің екі бөліміне сценарий жазу туралы келісімшартқа қол қойды. келесі жылдың мамыр айында руссо екі фильмнің атауын өзгертетіндерін жариялады, бұл фильмдер екі бөлікке бөлінген бір үлкен фильм болды деген жаңсақ пікірді одан әрі жою үшін және джо: «біз тақырыптарды өзгертеміз, біз оларды әлі ойлап таппадық.» 2016 жылдың шілдесінде marvel фильмнің атауын алып тастады, оны тек untitled avengers фильмі деп атады. файги және ағайынды руссо бұл фильмнің және «шексіздік соғысы» туралы сюжеттік мәліметтерді беретіндіктен, бұл тақырып жасырылғанын айтты. негізгі түсірілім 2017 жылдың 10 тамызында басталды, mary lou 2 жұмыс атауымен, пайнвуд атланта студиясында файет округінде, джорджия, трэнт опалокпен бірге қоюшы оператор ретінде. асгардтың 2013 жылғы көріністері 2017 жылдың мамыр айының басында «шексіздік соғысы» фильмін шығару кезінде англияның дарем қаласындағы дарем соборында түсірілді. өндіріс 2018 жылдың 11 қаңтарында аяқталды, дегенмен, қосымша түсірілім нью-йорктегі датчес және ольстер графтықтарында 2018 жылдың маусым айында өтті. қайта түсіру жұмыстары 2018 жылдың қыркүйегінде басталды және 12 қазанда аяқталды. толығырақ қайта түсіру 2019 жылдың қаңтарында болды. орналасқан жерді түсіру сонымен қатар шотландияның сент-аббс қаласында өтті, ол норвегиядағы жаңа асгард үшін екі еселенді. «кек алушылар: финал» фильмінің ресми атауы және ақш-тағы соңғы шығарылым күні-26 жылдың 2019 сәуірі-фильмнің алғашқы трейлерімен бірге 2018 жылдың желтоқсанында жарияланды. алдыңғы мкә лола да-қартаю реттілігі бойынша жұмыс істеді; фильмде де-қартаю және қартаюға арналған 200 кадр бар. алан сильвестри фильмнің партитурасын жасады. 2016 жылдың маусымында «кек алушылар» фильмінің саундтрэгін жазған алан сильвестридің «шексіздік соғысы» мен «финал» ойындарын ойнауға оралғаны анықталды. ағайынды руссолар 2018 жылдың қараша айының басында сильвестриден финал есебімен жұмыс істей бастады және ол 2019 жылдың наурыз айының соңында аяқталды. сильвестридің ұпайы бар саундтрэк альбомы hollywood records сандық түрде 2019 жылдың 26 сәуірінде шығарылды, ал физикалық шығарылым 24 мамырда өтті. 13 маусымда кек алушылар үшін арматуралар келетін шарықтау шегі үшін жазылған «порталдар» трэкіне музыкалық бейне шығарылды. алан партитураны франшизаның ең әмбебап реңі деп сипаттады, ол «күркіреген перкуссия мен қуатты жезден» бастап, минималистік, джаз шабыттандырған және quantum realm музыкасына дейін. алан өзінің тақырыптарын алдыңғы «кек алушылар» және «капитан америка: бірінші кек алушы» фильмдерінен қайталайды, оның ішінде «шексіздік соғысы» фильміндегі «танос» пен «шексіздік тастарына» жазған материалдары бар. ол капитан американың тарихын аяқтау үшін музыка жазуды тапты, өйткені ол «басынан бастап онымен бірге болған». негізгі алты «кек алушылар» rotten tomatoes шолу агрегаторының сайты 94% мақұлдау рейтингісі туралы хабарлады, орташа балл 8,2/10, 528 шолуға негізделген. сайт сыншыларының келісімі: "«кек алушылар:финал» қызықты, көңіл көтеретін және эмоционалды әсерлі ойыны marvel infinity saga эпикалық дастанының қанағаттанарлық финалын қамтамасыз ету үшін қолдан келгеннің бәрін жасайды." metacritic орташа өлшенген мәнді қолданып фильмге 57 сыншының негізінде 100-ден 78-ге баға берді, бұл "жалпы жағымды пікірлерді" көрсетеді. cinemascore агенттігіне сұхбат берген көрермендер фильмге а+ -тен f-ке дейін сирек кездесетін "а+" бағасын берді ,бұл marvel үшін «кек алушылар» мен «қара пантера»-дан кейінгі ұпай жинау бойынша үшінші ғажайып фильм, ал posttrak-та оған жұлдыздың 5-ін және 85% ға "белгілі ұсыныс" берді. сондай-ақ, картина «2019 жылғы фильм» санатындағы people's choice awards америкалық кино премиясының жеңімпазы атанды». ресми сайт script
|
жоғарғы моховая ресейдегі өзен. томск облысы, новосибирск облысы жер аумақтарынан ағып өтеді. өзен сағасы парбиг өзенінің сол жағалауынан 152 км қашықтықта орналасқан. өзен ұзындығы 14 км-ді құрайды. ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша жоғарғы обь су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі обь чулым өзенінің құйылысынан кеть өзенінің құйылысына дейін. өзен саласы чулым, өзен алабы ертіске қосылу құйылысына дейінгі (жоғарғы) обь. ресей су ресурстары федералды агенттігі дайындаған рф территориясын сушаруашылығы бойынша аудандастыру жөніндегі геоақпараттық жүйе мәліметтері бойынша: мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (гз) коды 115202329 су алабының коды 13.01.05.001 гз томының нөмірі 15 гз бойынша шығарылуы ресей федерациясы табиғи ресурстар және экология министрлігі
|
дөнен жарыс халықтық көне спорттық ойындарының бірі. дөнен жарысына әзірлік жарыс болардан әлдеқайда ерте басталады. жарысқа төрт жасар аттар әзірленеді. жарысқа қатынасатын дөнендер мұқият іріктеледі және ат жарысына жасалатын әзірліктің барлық тәртіптері мұқият сақталады. дөнен жарысы үлкен жиын-тойларда, алысқа шабатын сақа аттардың алдында, құнан жарысының соңынан басталады. дөнен жарысына да жас мөлшері 9-10 шамасындағы немесе одан ересек балалар қатынасады. дөнендерді қай қашықтықтан жіберу керектігін алдын ала белгіленген төрешілер алқасы келісіп шешеді. ертеде дөнендер 25—30 шаңырым тіпті одан да алыс қашықтыққа жіберілген. озып бәйге алған дөнендер келесі жылдары бәйгенің ең жоғары сатылары ат жарысы мен аламан бәйгеге қосыла алады. дөнен жарысын әзірлеуге қатынасқан бала мал шаруашылығы саласынан көп мағлұмат алып, жылқы малын танып, біліп өседі. қазақтың ұлттық ойындарының тізімі
|
абдель керим касем абдель керим касем (1914 жыл, бағдат 1963 жыл ақпан, бағдат) ирактың мемлекет және әскери қайраткері, 1958—1963 жылдары ирактың және қорғаныс министрі, бригадалық генерал. 1955 жылдан бастап бригадалық генерал, 1959 жылдың қаңтарынан генерал-майор. 1956 жылы бір топ ирак офицерлерімен бірге әскер ішінде антимонархиялық астыртын «еркін офицерлер» ұйымын құрды. бұл ұйым жасаған әскери төңкеріс ирак (1958) бастамасы болды. 1958-1963 жылдары ирак республикасының қорғаныс министрі әрі қарулы күштердің бас қолбасшысы. касем үкіметі бастапқы кезде бірқатар прогресшіл шараларды жүзеге асырды. 1959 жылдың аяғынан бастап демократияшыл күштерді тұншықтыруға ойысты, 1961 жылы күрдтарға қарсы соғыс ашты, жеке басының диктатурасын орнатты. «баас» партиясы жетекшілік еткен реакцияшыл төңкеріс кезінде атылды.
|
плутеус (лат. pluteus қалқан, сөре) кейбір тікен терілілердің (теңіз кірпілері мен офиуралар) личинкасы. плутеустің бүйір өсінділері «қолы» болады. эхиноплутеустер деп ата- латын теңіз кірпілері плутеусінің не жұп, ал офиоплутеус атты офиуралар плутеусінде жұп «қол» болады. плутеус осы өсінділері көмегімен су ішінде жүзіп жүреді. плутеустің ересек жануарға айналу процесіне личинка денесінің тек алдыңғы бөлігі қатысады, қалған бөлігі, сондай-ақ «қолдары» атрофияға ұшырайды.
|
аксень ресейдегі өзен. рязань облысы, тула облысы, липецк облысы жер аумақтарынан ағып өтеді. өзен сағасы мостья өзенінің сол жағалауынан 62 км қашықтықта орналасқан. өзен ұзындығы 15 км-ді құрайды. ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша ока су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі проня бастауынан сағасына дейін өзен саласы мокшыға қосылу құйылысына дейінгі ока тармағының су алаптары, өзен алабы ока. ресей су ресурстары федералды агенттігі дайындаған рф территориясын сушаруашылығы бойынша аудандастыру жөніндегі геоақпараттық жүйе мәліметтері бойынша: мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (гз) коды 110002575 су алабының коды 09.01.01.021 гз томының нөмірі 10 гз бойынша шығарылуы ресей федерациясы табиғи ресурстар және экология министрлігі
|
- германия федеративтік республикасының тюрингия жерінде орналасқан қала. ильм ауданының құрамына енеді. қаланың тұрақты тұрғындарының саны 3555 адамды құрайды (31 желтоқсан 2010 жыл). алып жатқан жер аумағы 27,51 км² шамасында. мемлекет ішінде бекітілген ресми коды 16 70 032. қаланың басшысы хорст брандт. қаланың өзі әкімшілік құрылымы бойынша қалалық ауданға бөлінеді. ресми сайты
|
лоббизм — вид деятельности, заключающийся в воздействии со стороны физических лиц и представителей негосударственных организаций на органы власти или органы местного самоуправления с целью добиться принятия ими определённых решений. лоббист при этом не состоит на службе в органе, который вправе принять нужное решение. кроме того, лоббизм может также осуществляться на уровне межгосударственных образований — например, в органах евросоюза. методы лоббизма бывают законными и незаконными. к первым относится подача петиций, массовая рассылка писем в органы власти, проведение экспертизы законопроектов для государственного органа, проведение информационной кампании по обработке общественного мнения. в некоторых случаях законным методом лоббизма является оказание финансовой поддержки государственному политику — например, путем финансирования его избирательной кампании или не запрещенное законом внесение средств в благотворительные и иные проекты, которые связаны с ним. к незаконным методам относится прямой подкуп политиков и иное их финансирование, прямо запрещенное законом. объективно существование лоббизма связано с двумя факторами: наличием в обществе групп интересов и потребностью органов власти в экспертной информации, которую они не могут удовлетворить самостоятельно. поэтому лоббизм менее развит в тех органах власти, которые обладают возможностью получать экспертную информацию от собственных или подчиненных им структур. например, совет европейского союза, члены которого получают необходимую информацию от национальных экспертных органов, намного менее подвержен лоббизму, чем депутаты европарламента, которые такой возможностью не обладают. фактором, облегчающим лоббизм, является выборность должностных лиц населением, так как выборное лицо нуждается в финансировании своей кампании и в обеспечении благоприятного имиджа среди избирателей.лоббизм также присутствует в судебных органах. лоббисты подают суду свои заключения в качестве «друзей суда», спонсируют стороны по нужным им делам, а также оказывают влияние на назначение судей.по правовому регулированию лоббизма страны делятся на три группы. в первой группе лоббизм жестко регламентирован законодательством, а лоббисты в обязательном порядке регистрируются и отчитываются о своей деятельности. во второй группе лоббизм полностью регулируется в рамках мягкого права, регистрация лоббистов необязательна. в третьей группе стран лоббизм не регламентирован специальным законом. однако в большинстве стран правовой основой лоббизма является закрепленное конституционным актом право на подачу петиции в орган власти.возникновение термина:лобби — первый, чаще проходной этаж многоэтажных строений, чаще всего вровень уровню пешеходных территорий. система залов, заведений, доступных внешним визитёрам, мест, удобных для ожидания и переговоров. термин «лобби» впервые появился в текстах англиканской церкви в 1553 году и обозначал место для прогулок священнослужителей. в 1640 году «лобби» называли уже узкий коридор для прогулок членов палаты общин. из англии это понятие перешло в сша, сохранив политическую окраску. уже дж. мэдисон использовал слово «лоббизм» в своих посланиях к американскому президенту.понятие лоббизма:понятие «лоббизм» в русском языке имеет два значения: широкое и научное. в первом случае понятие «лоббизм» соответствует тому, что в английском языке называют «advocacy», то есть продвижение интересов через любые структуры. поэтому в обывательском понимании под лоббизмом понимается в том числе деятельность самих субъектов власти, направленная, в частности, на получение особых властных преференций.научное понятие лоббизма более узкое, чем обывательское, и соответствует английскому «lobby». под лоббизмом в научном смысле понимают способ «воздействия представителей негосударственных организаций на государственные органы и органы местного самоуправления с целью добиться принятия ими решений в соответствии с потребностями групп интересов». при таком подходе лоббистами не считаются представители органов государственной власти, имеющие право по закону принимать решение, которое лоббируется. это определение также нуждается в уточнении с учётом лоббистского законодательства. лоббистом может быть также физическое лицо, не состоящее на службе в органе, где оно лоббирует то или иное решение. кроме того, лоббизм может также осуществляться на уровне межгосударственных образований — например, в органах евросоюза.лоббизм присущ любой политической системе вне зависимо от того, прописан ли он в нормативных актах или нет. на это указывает британская энциклопедия: «лоббирование в различных формах существует в.любой политической системе». лоббирование существует не только в демократических, но и в авторитарных и тоталитарных режимах. разница состоит в том, что в авторитарных и тоталитарных режимах лоббирование осуществляется ограниченным кругом политиков, имеющих доступ к правящей элите и имеет скрытый характер, причем основным объектом их воздействия выступают органы исполнительной власти.доктор юридических наук н. м. колосова отмечает, что лоббизм не только может существовать независимо от степени его «законодательного закрепления» на разных уровнях, но и способен «перемещаться вслед за смещением центров принятия государственных решений».синонимы понятия «лоббизм»:замена термина «лоббизм» на одно из вышеуказанных понятий применяется лоббистами, чтобы смягчить негативное отношение к ним части населения. например, в сша одна из старейших ассоциаций — американская лига лоббистов в 2013 году была переименована в ассоциацию профессионалов по связям с органами власти.структура лоббирования: объект, субъект и предмет:субъект лоббирования — лоббист то есть профессиональный посредник между клиентом и объектом лоббирования. лоббистом может быть физическое или юридическое лицо. при этом лоббист может работать либо за гонорар, либо быть получающим зарплату сотрудником компании-клиента. например, в сша, где лоббистское законодательство очень детальное, лоббистом может быть отдел крупной корпорации, специализирующийся на лоббизме ;.объект лоббирования — государственные органы и органы местного самоуправления, а также должностные лица этих органов. кроме того, объектом лоббирования могут быть орган или должностное лицо международной организации ;.предмет лоббирования — цели, которые ставят перед собой лоббисты при оказании давления на орган государственной власти ;.методы лоббирования — технологии, используемые при продвижении интересов в органах государственной власти.правовое регулирование лоббизма:правовой основой лоббизма является право граждан на подачу петиций в органы власти в органы государственной власти и местного самоуправления, а также в органы международных организаций. это право фиксируется в законодательстве ряда стран причем вне зависимости от того, есть ли в национальном праве термин «лоббизм». кроме того, во многих странах существует специальное лоббистское законодательство, которое дополнительно регламентирует деятельность профессиональных лоббистов, предусматривая их регистрацию, обязательную отчетность и т. п. исследователь с. о. доспан называет две современные модели правового регулирования лоббистской деятельности::англосаксонская модель — имеются специальные нормативные акты, регламентирующие лоббистскую деятельность;.методы лоббизма:прямой лоббизм — непосредственные контакты с представителями органов государственной власти. прямое лоббирование включает следующие формы: назначение и проведение встреч с политиками и чиновниками, персональные письма и телефонные звонки, налаживание неформальных отношений и прочее;.непрямой лоббизм — влияние на процесс принятия политических решений посредством мобилизации общественного мнения в пользу той или иной позиции. непрямое лоббирование включает такие формы, как массовая рассылка писем, организация пресс-конференций, публичных встреч, сбора подписей, демонстраций, пикетов и т. д.национальное законодательство всегда ограничивает методы лоббирования. например, повсеместно запрещенным методом является дача взятки должностному лицу за продвижение какого-либо решения. однако разрешенные методы лоббирования обычно примерно одинаковы во всех странах. например, в россии исследователи выделяют следующие методы лоббирования, которые не запрещены законом:освещение проблемы в сми в нужном ракурсе, для чего лоббист поддерживает контакты с редакторами ведущих изданий;.освещение проблемы в информационных агентствах в нужном ракурсе. для большинства журналистов агентства во многом являются источником информации. к тому же часто необходимым условием выхода сюжета во влиятельной газете или на телевидении является упоминание темы в лентах информационных агентств. для лоббиста важно выбрать то информационное агентство, которое охватывает максимальное количество сми;.ссылки на результаты проведенных социологических опросов и рейтингов, результаты которых зачастую трудно верифицируемы и выводам которых, по умолчанию, предлагается верить на слово. о методике проведения опросов часто не сообщается, тем не менее все они претендуют на объективность;.организация научных исследований с предсказуемым результатом. используется отраслевыми лоббистами с целью «правильного» воздействия на депутатов, например, на заседаниях комитетов, при парламентских слушаниях и пр. выкладки именитых ученых, исследования которых профинансированы заинтересованными организациями — существенный аргумент в политической дискуссии;.grass roots lobbying — технология, заключается в массовом и организованном направлении писем и телеграмм от населения объекту лоббирования с требованием поддержать определённое предложение. такая технология особенно популярна в сша;.эффект неожиданности. эта технология осуществляется в два этапа. сначала подбирают специалистов, прекрасно знающих тему. затем, в момент, тщательно выбранный с учётом процедурных тонкостей, текущей конфигурации интриг и общественного мнения внезапно вносится нужный законопроект. при этом реальные оппоненты законопроекта не располагают адекватной аргументацией или даже на момент его рассмотрения могут находиться в командировке;.параллельное внесение удобного законопроекта. этот метод препятствует продвижению законопроекта, который не нравится лоббистам. в случае внесение в комитет государственной думы «неудобного» законопроекта сотрудничающие с лоббистами депутаты вносят свой параллельный законопроект и добиваются его поддержки в комитете. когда эта цель достигнута, альтернативные законопроекты просто снимают с рассмотрения;.эффект открытого и закрытого голосования. при использовании открытого или закрытого голосования могут быть получены различные и даже противоположные результаты;.эффект «перегруженности». если повестка дня перенасыщена вопросами, то законопроекты практически не обсуждаются и лоббируемый законопроект может пройти;.эффект благоприятного времени. оптимальное время для внесения законопроекта на рассмотрение депутатам: перед депутатскими каникулами и перед парламентскими выборами. а ещё лучше внести законопроект в последние дни работы государственной думы перед депутатскими каникулами. при поддержке комитета, а также в случае если законопроект не вызывает всеобщего отторжения, прохождение нужного решения практически гарантировано.формы поддержки, оказываемой лоббистом чиновнику:# информация лоббист готовит экспертные заключения, справки и привлекает экспертов. информация, которую получает чиновник от лоббиста, делится на два вида. во-первых, это сведения, связанные с нормативным документом, в подготовке которого принимает участие чиновник. во-вторых, это данные о предпочтениях избирателей;.# деньги. лоббист может приглашать чиновника на различные лекции, а также предоставить чиновнику оплачиваемую должность в случае ухода того с государственной службы. кроме того, лоббист может оплатить избирательную кампанию выборного должностного лица;.# pr. лоббист может популяризировать чиновника в общественной и профессиональной среде, а также нейтрализовать потенциальных оппонентов.четвертой формой поддержки является предоставление уже бывшему чиновнику оплачиваемой должности в лоббистской фирме или в коммерческой структуре. эта форма поддержки распространена во многих странах и называется по-разному: во франции «пантуфляж», в японии — «амакудари», а в сша — «лоббистские двери» или «вращающиеся двери».возможности поддержки лоббистом выборных должностных лиц выше, чем назначаемых, так как выборное лицо больше нуждается в информации, в деньгах на финансирование предвыборных кампаний, а также в pr среди избирателей. политик, избираемый в парламент по мажоритарной системе, больше нуждается в информации от лоббиста о настроениях избирателей, чем политик, избираемый по партийному списку. парламентарий, избираемый по партийному списку, больше заинтересован в упрочении места в партийной иерархии, а не в популярности среди избирателей.значительно сложнее оказать поддержку назначаемому должностному лицу, которое не имеет права принимать деньги и не особенно нуждается в создании имиджа у избирателей. например, в органах власти ес большинство чиновников назначаемые, поэтому они не нуждаются в информации о настроениях избирателей, в отличие от американских выборных чиновников. по этой же причине не нуждаются назначаемые европейские чиновники в финансировании избирательных кампании.потребность в экспертной информации от лоббиста по существу принимаемого решения также разная. если при государственном органе, где работает чиновник, существуют развитые экспертные организации, то чиновник не нуждается в информации от лоббиста. например, члены совета евросоюза имеют доступ к информации от национальных властей и поэтому меньше нуждаются в сведениях, поставляемых лоббистами, чем члены еврокомиссии, которая не имеет такой возможности и испытывает постоянную нехватку сотрудников.выбор формы поддержки лоббистом также зависит от национальных правовых норм, которые запрещают некоторые виды помощи. например, в сша лоббист не имеет права заплатить выборному должностному лицу за принятие того или иного государственного решения. однако в соединенных штатах лоббист вправе сделать взнос в избирательный фонд политика, а также оплатить его pr-кампанию в сми.предоставление оплачиваемой должности бывшему чиновнику:одной из форм поддержки чиновника является предоставление ему оплачиваемой должности в коммерческой структуре. в сша, где существует давнее и детальное регулирование лоббизма, такая форма поддержки называется «лоббистские двери» или «вращающиеся двери». в сша в 1970-е — 1980-е годы предоставление должностей в коммерческих структурах бывшим чиновникам встречалось редко. к концу 2000-х годов ситуация изменилась: в сша появилось много лоббистов, которые ранее были чиновниками и конгрессменами. власти сша приняли ряд нормативных актов, которые ограничили этот переход чиновников в лоббисты. в 2007 году джордж буш-младший подписал «закон о честном лидерстве и открытом правительстве», который установил «охлаждающий период» — срок после прекращения полномочий в течение которого бывшие члены конгресса сша не могли заниматься лоббизмом. 21 января 2009 года барак обама своим указом установил «охлаждающий период» для чиновников высших административных уровней. эти меры привели к сокращению числа зарегистрированных лоббистов в сша с 13 729 человек в 2009 году до 11 172 человек в 2016 году.плюсы и минусы лоббизма:лоббизм как элемент политической системы имеет ряд достоинств, но и много недостатков. доктор юридических наук в. в. субочев выделил следующие «плюсы» лоббизма:заставляет «держаться в форме» органы государственной власти и управления, в определённом смысле конкурирует, соревнуется с ними, придаёт им большую динамику и гибкость. при разделении властей, каждая из ветвей может использовать то или иное лобби в своих интересах;.выступает инструментом самоорганизации гражданского общества, с помощью которого мобилизуется общественная поддержка или оппозиция какому-либо законопроекту, оказывается влияние на политику;.воплощает принцип свободы социальных негосударственных структур. с помощью лоббирования они сами пытаются решать свои проблемы;.позволяет расширить информационную и организационную базу принимаемых решений и гораздо убедительнее обратить внимание на определённые «кричащие» проблемы. лоббисты обеспечивают органы государственной власти информацией по продвигаемому вопросу;.более широкое средство достижения компромисса, способ компенсации противоречий и примирения разнообразных интересов.он может стать инструментом приоритетного удовлетворения иностранных интересов в ущерб интересам национальным;.может служить фактором развития и защиты ведомственности, местничества, национализма и т. п, усиливать крайние формы удовлетворения групповых интересов, не всегда адекватных ситуации;.опасность «размывания» народовластных устоев общества, превращения демократических институтов в мощный инструмент отдельных властных групп;.зачастую блокирует объективно необходимые управленческие решения, препятствует удовлетворению общественно значимых потребностей, способствует продвижению интересов чиновников;.иногда существенно затрудняет осуществление стабильной и оперативной государственной политики, ибо может быть направлено, например, на постоянное перераспределение бюджета, на частую смену приоритетов, на усиление позиций одной ветви власти при одновременном ослаблении другой и т. п.;.организационные формы лоббизма:специальная лоббистская фирма. часто организации, занимающиеся лоббистской деятельностью, позиционируют себя в публичном пространстве не как лоббистские фирмы, а как юридические, pr-агентства, агентства по связям с правительством и общественным делам;.штатный лоббист конкретной организации. они состоят в штате компании или организации и называются часто не лоббистами, а gr-менеджерами, а соответствующие отделы в организациях — gr-департаментами. такие лоббисты продвигают интересы только той компании, на которую работают;.профессиональная ассоциация лоббистов. название таких союзов может не включать слово «лоббизм». к числу такого рода объединений относятся: канадский институт отношений с правительством, британская ассоциация профессиональных политических консультантов, действующая в германии немецкая ассоциация политических консультантов, польская ассоциация профессиональных лоббистов.профессия:на данный момент дисциплина «лоббизм» отсутствует в реестре специальностей вузов в россии. за рубежом образование в области government relations дают ряд крупных университетов. профессиональная подготовка в области взаимодействия с органами государственной власти в россии ведется в рамках направления «политология» по профилю «взаимодействие с органами государственной власти», который реализуется на факультете политологии мгу. также направление лоббизма и gr получило фундаментальное теоретическое и практическое развитие в рамках факультета политологии и факультет международной журналистики мгимо мид россии. в 2018 году школа бизнеса и международных компетенций мгимо совместно с лоббистской фирмой baikal communications group запустила образовательный курс — повышение квалификации в сфере gr и лоббистской деятельности «gr и лоббистская деятельность в бизнесе и нко». в ниу вшэ существует общеуниверситетская кафедра теории и практики взаимодействия бизнеса и власти, которая проводит мастер-классы и встречи с экспертами в области малого и среднего бизнеса и представителями политических и бизнес структур. помимо этого, подготовку специалистов в области gr осуществляет финансовый университет при правительстве российской федерации в рамках факультета «социология и политология».в 2012 году появилась кафедра «кафедра связей с общественностью в политике и государственном управлении», созданная на базе факультета прикладных коммуникаций спбгу, которую возглавил минтусов и. е. в 2013 году под его редакцией издательством санкт-петербургского университета был выпущен учебник «gr: теория и практика», расширенная версия учебника под названием «gr и лоббизм: теория и технологии» выпущена в 2015 году издательством «юрайт».лоббизм в судебной системе:особенностью лоббизма в судебной системе является то, что он в ней присутствует, но не признается официально даже в тех странах, где существует развитое лоббистское законодательство. суды в некоторых странах фактически занимаются выработкой правовых норм, давая обязательное толкование конституциями и законам. в частности, американские судьи, интерпретируя конституцию и законы, фактически являются законодателями, а решения верховного суда сша являются элементами политики.в судебной системе некоторых стран официально действуют «друзья суда».это физические лица и организации, которые не являются сторонами по рассматриваемому судом делу. однако они официально вправе в установленном порядке подавать свои «меморандумы», в которых высказывают свое мнение по рассматриваемому судом вопросу. фактически «друзья суда» являются лоббистами, но формально таковыми не считаются. исследователь американского лоббизма н. г. зяблюк пришел к выводу, что нет никакой разницы между письменным сообщением лоббиста министру и запиской «друга суда», адресованной верховному суду сша. л. эпстайн пришел к выводу, что одни и те же группы интересов занимаются лоббированием как в верховном суде сша, так и в других органах власти соединенных штатов америки.меморандумы «друзей суда» изучаются и могут цитироваться в решении суда. например, верховный суд сша ссылается на них в большинстве своих решений. верховный суд сша цитировал меморандумы «друзей суда» в 52 % дел, которые рассматривал в 2012—2013 годах. как правило, верховный суд сша берет из заключений amicus curiae правовые аргументы. научные доводы верховный суд сша заимствует из заключений amicus curiae намного реже. из 606 ссылок на меморандумы «друзей суда», содержащихся в решениях верховного суда сша, вынесенных с 2008 по 2013 год только 124 ссылки относились к не юридическим аргументам.количество «друзей суда», представивших меморандумы по некоторым делам, бывает велико. на одно дело, рассматриваемое верховным судом сша, порой поступает несколько десятков меморандумов «друзей суда». например, на дело burwell v. hobby lobby stores, inc. в верховный суд сша поступило более 80 меморандумов «друзей суда».лоббирование в судебном системе происходит также путем оплаты расходов стороны по судебному делу. кроме того, лоббисты добиваются того, чтобы на должности судей проходили нужные им лица, а некоторые лица не становились судьями.лоббизм в россии:в царской россии второй половины xix — начала xx веков лоббистские функции выполняли различные объединения предпринимателей. предпринимательские союзы в россии в это время использовали вполне лоббистские методы для получения от властей нужных себе решений, льгот и привилегий: вынесение на заседания правительственных учреждений вопросов, в которых были заинтересованы предприниматели, представление различных ходатайств и вплоть до «персонального воздействия» на чиновников. в 1906 году были созданы два всероссийских союза,.объединивших большинство лоббистских предпринимательских организаций — съезд представителей промышленности и торговли, и съезд представителей биржевой торговли и сельского хозяйства. членство в каждой из этих организаций предполагало вступительный взнос.в советский период специальных лоббистских организаций и лоббистского законодательства не было. тем не менее в ссср лоббизм фактически существовал, принимая разные формы. так, в определённой мере лоббированием занимались секретари областных и краевых комитетов кпсс: тюменские лоббировали интересы нефтяников и газовиков, донецкие и кемеровские — шахтеров, краснодарские и ставропольские — агропромышленного комплекса и т. д. лоббирование интересов крупных предприятий и важнейших учреждений шло через их представителей в коллегиях советских министерств.процесс фрагментации государственной власти на рубеже 80-90-х годов стимулировал подлинный «взрыв» лоббистской деятельности. в этой связи были предприняты попытки установить правовое регулирование в данной сфере: всего со времени созыва первой государственной думы нового образца было внесено пять законопроектов о лоббизме, причем самый первый законопроект «о регулировании лоббистской деятельности в рф» появился ещё в 1992 году. однако единый закон так и не был принят. последний законопроект о регулировании лоббистской деятельности в россии был внесен в государственную думу в 2003 году, после его отклонения проекты законов о лоббизме в российский парламент не вносились. в основу законопроектов 1996, 1997 и 2003 годов была положена американская система регистрации лоббистов.на словах отношение самих представителей высшей российской власти к лоббизму в 1990-е — 2000-е годы было в целом негативным, хотя существование этого явления признавалось в официальных документах. в постановлении государственной думы рф от 20 марта 1998 года сказано: «лоббирование корыстных интересов отдельных групп в администрации президента российской федерации, в федеральном собрании российской федерации достигло невероятных масштабов». в постановлении правительства рф от 15 апреля 2000 года сообщается, что «отмечаются случаи лоббирования узковедомственных интересов, требует дальнейшего совершенствования порядок планирования законопроектной деятельности правительства российской федерации». в выступлениях в. в. путина слово «лоббизм» используется как в позитивном, так и в негативном значении.в российских сми термин «лоббизм» по состоянию на 2010-е годы имеет в основном негативный оттенок. проведенный п. я. фельдманом контент-анализ заголовков информационных сообщений российских печатных сми показал, что в 85 % заглавий статей понятие «лоббизм» наделяется либо негативным, либо саркастическим смыслом, причем часто журналисты отождествляют представителей власти с лоббистами с целью обвинения их в продвижении частных, корыстных интересов.на рубеже 2000-х — 2010-х годов была предпринята попытка ввести регулирование лоббизма в рамки борьбы с коррупцией. в соответствие с указом президента россии от 31 июля 2008 года, которым был утвержден национальный план противодействия коррупции, предлагалось рассмотреть вопрос о подготовке нормативного правового акта, регулирующего лоббистскую деятельность. в дальнейшем пункт 15 национального плана противодействия.коррупции на 2012—2013 годы, утвержденного указом президента россии от 13 марта 2012 года № 297 предписал министерству экономического развития совместно с министерством юстиции россии и другими ведомствами провести публичное обсуждение формирования в россии института лоббизма.на региональном уровне понятие «лоббизм» присутствует в законе «о правотворчестве и нормативных правовых актах краснодарского края», в котором под лоббизмом понимается «деятельность специально уполномоченных на то лиц по информационному взаимодействию с правотворческим органом края с целью выражения интересов соответствующих организаций в региональном правотворчестве».публичный диалог с органами власти — создание петиций, посылка писем в органы власти, массовые публикации в сми, выступления различных «авторитетов». примером является кампания по борьбе против строительства в санкт-петербурге башни «газпрома», проходившая в 2006—2011 годах, которая увенчалась успехом. в рамках этой кампании было написано открытое письмо властям санкт-петербурга, против стройки выступили представители творческой интеллигенции. протестующих поддержала партия «яблоко». активно включились сми. например, только журналист б. л. вишневский в 2006—2011 годах написал более 150 статей против стройки;.лоббированием занимаются некоторые общественные организации, объединяющие предпринимателей. примером является российская ассоциация акционерно-коммерческих промышленно-строительных банков «россия», договор об учреждении которой был подписан в декабре 1990 года. эта ассоциация не только проводит опросы региональных банков об их отношении к законодательным инициативам российской власти, но и сама разрабатывает проекты нормативно-правовых актов.лоббизм в других странах:лоббистское законодательство в других странах находится на разных стадиях развития: от очень детального, формировавшегося десятилетиями лоббистского законодательства до его отсутствия.лоббизм в сша:в сша лоббизм является легальным видом деятельности как на федеральном уровне, так и в большинстве штатов, но жестко регулируется законодательством и федеральным, и штатов. на начало 2010-х годов в стране зарегистрированы около 500 крупных лоббистских групп.в октябре 1946 года конгресс принял «закон о регулировании лоббизма», который регулировал лоббистскую деятельность в конгрессе. закон установил, что лоббист должен иметь высшее юридическое образование и 8 лет стажа работы в федеральных органах власти, а также предоставить письменное заявление под присягой, в котором должен был указать сведения о заказчике, срок найма, суммы гонораров и один раз в квартал предоставлять в государственный департамент отчет с указанием тех документов, которые он собирается лоббировать. после принятия этого закона в сша возникли открытые лоббистские структуры. 19 марта 1979 года состоялось первое официальное заседание американской лиги лоббистов. этот закон ввел понятие «лоббист» — бывший или действующий политик, который тратит более 20 % своего времени на продвижение интересов той или иной группы давления:представления в конгрессе или органах исполнительной власти резолюций, законопроектов или внесения поправок к уже существующим актам;.кроме того, этот закон установил, что лоббист обязан по требованию должностного лица, к которому обращается, сообщить сведения о своей регистрации и данные о клиенте. на секретаря сената и клерка палаты представителей была возложена обязанность создать доступные для общественности списки лоббистов. закон обязывал регистрироваться как иностранных, так и американских лоббистов и ввел штрафы за нарушение процедуры регистрации.после коррупционного скандала, связанного с делом известного лоббиста джека абрамоффа регулирование лоббизма было ужесточено. в 2007 году конгресс принял «закон о честном лидерстве и открытом правительстве», который ещё более ограничил деятельность лоббистов: был введен запрет на занятие лоббистской деятельностью для сенаторов, государственному секретарю и министру обороны было пожизненно запрещено заниматься лоббизмом в той сфере, которую они курировали в правительстве.в начале 2010-х годов лоббистской деятельностью могли заниматься государственные служащие с заработком менее 130 тыс. долларов в год. эффективность деятельности лоббистских организаций невелика, например могущественный американский совет.законодательного обмена внес в 2011—2012 годах в законодательные собрания штатов 132 законопроекта, из которых стали законами только 9 %. за лоббистами следит ряд общественных организаций, например: «центр ответственной политики», «общественный наблюдатель», и «защитники потребителей».несмотря на все ограничения, выручка лоббистов в сша с 1998 года по 2010 год выросла с 1,4 млрд долларов до 3,44 млрд долларов. эти цифры говорят о том, что лоббизм остается очень востребованным видом деятельности.лобби в сша бывают этнические и профессиональные. этнические лобби добиваются выделения помощи своей исторической родине со стороны американских властей. например, армянскому лобби удалось добиться выделения значительной помощи республике армения и провести направленную против азербайджана поправку 907. политики, представляющие этническое лобби, зачастую не принадлежат к той же национальности, что и члены общины, интересы которой они защищают. например, в конгрессе сша никогда не было более 5 парламентариев армянской национальности одновременно, но в армянский кокус конгресса входит 90 конгрессменов и сенаторов. кроме того, в сша существуют так называемые профессиональные лобби, которые защищают интересы определённых профессиональных групп и отраслей экономики. самым крупным профессиональным лобби является национальная стрелковая ассоциация сша.лоббизм в австралии:в австралии в 1983—1996 годах существовала система регистрации лоббистов, но была упразднена. однако в 2008 году кодекс правительственной этики, касающийся кабинета министров австралии, был дополнен единым государственным реестром лоббистов, где должны регистрироваться посредники — консультанты, юридические и pr-фирмы, оказывающие услуги в сфере связей с органами государственной власти.лоббизм в канаде:в канаде акт о регистрации лоббистов, который вступил в силу в 1989 году, предусматривает следующее:специальное должностное лицо уполномочено осуществлять контроль и надзор за лоббистами. это уполномоченный по лоббизму, который назначается обеими палатами парламента канады на 7 лет. уполномоченный отчитывается перед парламентом страны 1 раз в год, а также после каждого расследования о соблюдении акта о лоббизме и кодекса поведения лоббистов;.старшие государственные служащие не имеют права работать лоббистами или в лоббистских компаниях в течение 5 лет после отставки;.платные консультанты по связям с государственными органами, которые обязаны регистрировать каждую сделку с клиентом.сотрудники корпораций. закон обязывает регистрировать корпорацию в качестве лоббиста, если время, затрачиваемое на лоббирование её сотрудниками, превышает 20 % рабочего времени лица, работающего полный рабочий день.сотрудники некоммерческих организаций. закон обязывает регистрировать некоммерческую организацию в качестве лоббиста, если время, затрачиваемое на лоббирование её сотрудниками, превышает 20 % рабочего времени лица, работающего полный рабочий день.также работа лоббистов регламентируется кодексом поведения лоббистов. в 2012 году в канаде было 5,5 тыс. лоббистов.некоторые провинции канады приняли свои нормативные акты о лоббизме. в квебеке в 2002 году принят специальный акт об открытости и этичности лоббизма и создана своя служба регистрации лоббистов, причем контроль осуществляет уполномоченный по лоббизму провинции квебек. в онтарио закон о лоббизме был принят в 1998 году, а в ньюфаунленде в 2005 году.лоббизм в германии:на законодательном уровне в германии существует подобие регистрации лоббистов в виде выдачи им пропусков в бундестаг, но в стране не регламентируется лоббизм на уровне бундесрата и правительств федеральных земель.лоббизм в странах снг:15 ноября 2003 года межпарламентская ассамблея снг приняла модельный закон снг «о регулировании лоббистской деятельности в органах государственной власти». этот документ предусматривает следующее:лоббистская деятельность — это деятельность граждан, а также их объединений по установлению контактов с должностными лицами и депутатами органов законодательной власти с целью оказания влияния от имени и в интересах конкретных клиентов на разработку, принятие и осуществление указанными органами законодательных актов, политических решений, подзаконных нормативных актов, административных решений;.лоббист — гражданин, осуществляющий за вознаграждение лоббистскую деятельность в интересах третьих лиц, прошедший государственную регистрацию и имеющий доверенность от клиента с указанными полномочиями. также лоббистом признается сотрудник организации, в служебные обязанности которого входит осуществление лоббистской деятельности от имени и в интересах этого юридического лица. в любом случае лоббистом может быть только физическое лицо;.лоббист имеет право на получение в канцеляриях соответствующих государственных органах любой открытой информации, а также всех поправок и предложений по интересующему его законопроекту, иному нормативному акту. лоббисту гарантируются допуск в органы исполнительной и законодательной власти, их структурные подразделения и департаменты, возможность встреч с соответствующими депутатами и должностными лицами в порядке, установленном указанными органами. лоббист также может передавать на рассмотрение в органы государственной власти информационно-аналитические материалы, а также предложения по законопроектам, политическим и административным решениям;.лоббист обязан зарегистрироваться в министерстве юстиции и получить лицензию на право занятия лоббистской деятельностью. кроме того он должен получить аккредитацию в том органе, в котором предполагается осуществлять лоббистскую деятельность. наконец он должен представить должностному лицу, с которым вступает в лоббистский контакт, информацию о своей регистрации. кроме того, лоббист обязан отчитываться о своей деятельности в установленном порядке.по состоянию на 2014 год этот модельный закон не лег в основу национального правового акта ни в одной из стран снг.лоббизм в других странах европы:европейские страны можно разделить на две группы по правовому регулированию лоббизма. в первую, включающую большинство членов ес, входят государства, где лоббизм фактически существует, но никак не регулируется специальными нормативно-правовыми актами. во вторую группу входят государства, где лоббизм регулируется нормативно-правовыми актами, хотя зачастую они необязательны для исполнения и не охватывают многих лоббистов. кроме того, в большинстве стран этой группы первые нормативные акты, регламентирующие лоббизм, появились сравнительно недавно — в 2000-е — 2010-е годы. по странам ситуация следующая:в великобритании лоббизм существует давно. по данным «таймс», в 1970 году в палате общин не менее 218 депутатов отстаивали чьи-то деловые интересы. в 2002 году кодекс деловой этики для членов парламента великобритании дополнен разделом № 3, который установил, что во время парламентских слушаний и при контакте с представителями исполнительной власти члены палаты представителей не имеют права защищать интересы внешнего лоббиста, если получают от него вознаграждение, имеют прямые финансовые связи с компанией-лоббистом, являются советниками компаний-лоббистов. член парламента может защищать интересы лоббиста, но лишь в случае, если зарегистрирует полученные от лоббиста денежные средства в специальном реестре интересов членов парламента ;.в 2006 году введена добровольная регистрация лоббистов с выдачей им лицензий, что дает право свободного входа в правительственные здания. взамен лоббист должен ежеквартально отчитываться. но зарегистрированный лоббист имеет право не называть своих клиентов;.на общенациональном уровне нет нормативного акта, специально регулирующего лоббизм. на региональном уровне в трех провинциях существуют свои региональные реестры лоббистов. они не являются полными — например, в молизе и в тоскане в реестры включают только профсоюзы, некоммерческие организации, фонды и аналитические центры;.закон, регулирующий лоббистскую деятельность, вступил в силу в 2001 году. предусмотрена регистрация лоббистов в специальном реестре, за ведение которого отвечает верховная комиссия по этике. но на практике большинство лоббистов не регистрируется. например, к 2011 году были зарегистрированы только 25 лоббистов;.закон «о правовых основах и регулировании лоббизма», вступил в силу в марте 2006 года. он требует от чиновников сохранять записи о контактах с лоббистами, причем эти записи ежегодно публикуются;.в 2005 году вступил в силу добровольный кодекс этики, содержащий рекомендации о том, как чиновники должны строить отношения с группами интересов.лоббизм в японии:в японии нет специального лоббистского законодательства, но детально урегулированы право граждан на подачу петиций и порядок их рассмотрения. в японии на 2016 год действует такой порядок: граждане имеют право по конституции подавать в парламент любые петиции, поэтому ежегодно в палату представителей поступает 4 — 5 тыс. прошений. петиция подается через депутата, который её передает в комиссию, которая отправляет её на заседание палаты парламента, а та решает посылать ли её в правительство или самой рассмотреть петицию. дважды в год кабинет министров отчитывается перед парламентом об итогах работы с петициями. другим методом лоббирования являются петиционные демонстрации, для которых выделена специальная площадка перед западным входом в парламент.лоббистские организации предпринимателей в японии существуют давно. уже в 1946 году в японии была создана кэйданрэн, которая эффективно представляла коллективные интересы крупного бизнеса в правительстве и в политических партиях. японские министерства представляли в кэйданрэн проекты законов о предпринимательстве для экспертизы и одобрения. также в японии действовали иные крупные ассоциации: торгово-промышленная палата, кэйдзай доюкай и никкэйрэн. в парламенте японии действовали «депутатские кланы» — неформальные структуры, которые занимались согласованием интересов между предпринимателями и взаимодействием с чиновниками.лоббизм в евросоюзе:на уровне органов власти ес лоббизм существует по меньшей мере с 1958 года. в евросоюзе на 2016 год зарегистрировано более 8,3 тыс. лоббистских групп. в основном лоббистская деятельность ведется в двух органах — в еврокомиссии и в европарламенте. возможности лоббистов в ес ограничены по сравнению с сша, так как в общеевропейских органах большинство должностей назначаемые и европейский лоббист не может предложить европолитику финансирование избирательной кампании. с другой стороны, в ес пока не возникло столь детального законодательства, регулирующего деятельность лоббистов. даже регистрация, введенная в 2011 году по состоянию на 2016 год носит исключительно добровольный характер и коснулась не всех лоббистов.лоббизм в казахстане:ещё с прошлого века – с 1998 – в казахстане пытаются принять закон о лоббизме. национальная палата предпринимателей рк «атамекен» является одной из первых официальных лоббистских структур в стране. но есть и другие примеры.
|
шортанбай ауылдық округі атырау облысы, құрманғазы ауданындағы әкімшілік бірлік. құрамына шортанбай, жасталап ауылдары кіреді. орталығы шортанбай ауылы. округ оңтүстігі мен батысында ресей федерациясымен, солтүстігінде дыңғызыл ауылдық округімен, ал шығысында бөкейхан ауылдық округімен шектеседі. округ аудан орталығынан 56 км, облыс орталығы атыраудан 260 км қашықтықта орналасқан. округке орталық, түйгішауыл, жасталап елді мекендері, тайарал, пионер лагері жерлері қарайды. 2009 жылғы санақ бойынша округте 1762 адам тұрады. бұл өңірдің барлығы ертеректе кордуан селолық кеңесіне қараған, одан кейінгі жылдарда байда селолық кеңесі болып, орталығы қазіргі котяев ауылына бірнеше елді мекендер шортанбай, байда, жасталап т.б. қараған. ал шортанбай селолық округі кеңесі болып 1963 жылы құрылған. округте мектеп, учаскелік аурухана, фап, мөдениет үйі, кітапхана, 16 шаруа қожалығы жүмыс жасайды. селолық кеңес төрағалары, округ әкімдері болып әр жылдары ж.мұсағалиев, к.м.волгина, н.мендәлиев, и.ғауатов, ш.аташева, х.ізбасов, ж.қаражауов, ж.бегәлиев, ө.қазиев, с.жәнесов, б.н.шурин жұмыс жасады. ұлы отан соғысында қаза тапқан жерлестерге қойылған обелискі ауданы ауылдық округтері
|
пеноровка ресейдегі өзен. томск облысы, омбы облысы, новосибирск облысы жер аумақтарынан ағып өтеді. өзен сағасы васюган өзенінің оң жағалауынан 331 км қашықтықта орналасқан. өзен ұзындығы 118 км-ді құрайды. ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша жоғарғы обь су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі васюган. өзен саласы кеттен васюганға дейінгі (жоғарғы) обь тармағының су алаптары, өзен алабы ертіске қосылу құйылысына дейінгі (жоғарғы) обь. ресей су ресурстары федералды агенттігі дайындаған рф территориясын сушаруашылығы бойынша аудандастыру жөніндегі геоақпараттық жүйе мәліметтері бойынша: мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (гз) коды 115203124 су алабының коды 13.01.08.001 гз томының нөмірі 15 гз бойынша шығарылуы ресей федерациясы табиғи ресурстар және экология министрлігі
|
(грек. automatus қаз. өз бетінше әрекет етуші, өздігінен қозғалатын) психологияда сананың (бақылауынсыз) тікелей қатысуынсыз іске асатын әрекет. автоматизм "алғашқы туыла берілетін бағдарлама негізінде, және иекінші" өмір тіршілігінің барысында қалыптасады. автоматизм адамның өміріндегі қажеті, мүддесі мен күш-жігерінің белсенділігіне сәйкес туып, дамып отырады. автоматизм көбіне әдет пен дағдыға тән. қимыл-әрекеггі автоматтандыру адамның жүйке, бұлшық ет қызметін жеңілдетеді, күш-жігерін үнемдеп, бәсендетеді. шартты рефлекс байланыстарының (динамикалық стереотип) тұрақты жүйесінің пайда болуы автоматизмнің физиологиялық негізіне айналады. сөйтіп, екінші сигналды жүйенің бірқатар байланыстарының орнын бірінші сигналды жүйе байланыстары иемденеді. қалыпты жағдаңда автоматизм саналы түрде ретгелетін әрекеттің компоненті болып табылады. автоматизмнің бөлектенуі патологияға меңзеқді. олар моторлық, тілдік және интеллектуалдық автоматизмдерге болінеді. автоматизм жалпы психологияда да (дағдылардың қалыптасуын зерттеуде), сондай- ақ қолданбалы психологияда да (медициналық, инженерлік) зерттеледі. мыс., ол жестикуляцияда, жүрісте, соматопиялық қалыптардың пайда болуында көрініс табады. генетикалық туа біткен факторлармен себептенетін іске асуы болып табылатын "алғашқы ретті" автоматизм және адамның ортада тіршілік іс-әрекеті нәтижесінде қалыптасатын екінші ретті автоматизм ажыратылады. "екінші ретті" автоматизм нәтижесінде жағдайлар, эпизодтар, жағдаяттар мен саналы бағдарлауды қажет ететін иерархиясы арасында байланыс тұрғызылады. осылайша, болмыста, жағдаятта және әрекетгерді орындаудың өзінде бағдарлау қажеттшгінің өзі мыс., мәнді оқиғалардың пайда болуы немесе белгілі бір жағдаятарда қасиеттердің пайда болуы тура сол сотте адамда операциялардың бүкіл ретін жібереді. алайда қандай да бір қате жіберілген күнде немесе бөгеттердің пайда болуынша деавтоматизация (операцияның өздігінен орындалмауы) жүзеге асады. автоматизм адамның оміріндегі қажеттілігі, мүддесі және күш-жігерінің белсенділігіне сәйкес туып, дамып отырады. автоматизм көбінесе әдстар мендағдыға тән. қимыл-әрекетті автоматтандыру адамның жүйке, бүлшық ет қызметін жеңілдетеді, күш-жігерін үнемдеп, бәсевдетеді. шартты рефлекс байланыстарының тұрақты жүйесінің паңда болуы (динамикалық стереотигі) автоматизм физиологиялық негізіне айналады. әдетте, моторлық, вербалдық және интелектуалдық автоматизм деп бөліп көрсетеді. бірақ, сонымен қатар, автоматизм бөліп шығаруға болады. олар коммуникация, қарым-қатынас жағдайында (әсіресе әйел мен еркектің кездесуі мен қарымқатынасы жағдайында) орьш алады. осылайша, автоматизм негізінде тізбекті рефлекс немесе оздігінен болатын тізбекті рефлекс жатады. жүру, жүгіру және т.б. кезіндегі афференттік қозудың алмасып отыруы осыған мысал болады.
|
right шавкат фазилович абдусаламов (1936 жылы 28 тамызда ташкенте дүниеге келген) совет және орыс суретшісі, актер, жазушы және режиссер 1966 жылы вгик-ті тәмамдайды. андрей тарковский, элема климова және али хамраев фильмдерінде қоюшы қызметін атқарады. хамраевтың «триптих», фильмдерінде бас рөлдерді сомдаған. шавкат абдусаламовтың бірінші жеке көрмесі 1972 жылы көрсетіледі. оның суреттері третьяков галереясында сақталуда. 2000 жылы абдусаламның «единорог» романы «русский букер» сыйлығы тізіміне енген. 2002 жылы «сукровица» фильмін түсіріп, режиссер ретінде танылады.
|
аралас кері байланысты жүйе (система со смешанной обратной связью). аралас кері байланыс жүйесі ақпараттық кері байланыс жүйесі мен шешуші кері байланыс жүйесінің
|
үлкен азавда ресейдегі өзен. свердлов облысы, башқұртстан республикасы, челябі облысы жер аумақтарынан ағып өтеді. өзен сағасы манискаөзенінің сол жағалауынан 14 км қашықтықта орналасқан. өзен ұзындығы 13 км-ді құрайды. ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша кама су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі уфа өзені нязепетровск су торабынан ай өзенін қоспағанда, павловск су торабына дейін. өзен саласы ақ, өзен алабы кама. ресей су ресурстары федералды агенттігі дайындаған рф территориясын сушаруашылығы бойынша аудандастыру жөніндегі геоақпараттық жүйе мәліметтері бойынша: мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (гз) коды 111102042 су алабының коды 10.01.02.011 гз томының нөмірі 11 гз бойынша шығарылуы ресей федерациясы табиғи ресурстар және экология министрлігі
|
еділбай хошейғалиұлы шұратов (12.10.1938 жыл, ресей, астрахан облысы, володар ауданы, козлово селосы) қазақ эпидемиологы және микробиологы, медицина ғылымдарының докторы (1976), профессор (1987). қазақстан республикасы медицина ғылым академиясының корреспондент мүшесі. алматы мемлекеттік медицина институтын (1963, қазіргі қазақ ұлттық медицина университеті) және ксро медицина ғылым академиясының ленинград эксперименттік медициналық институты аспирантурасын (1967) бітірген. қазақ эпидемиология, микробиология және жұқпалы аурулар ғылыми-зерттеу институтында (қазіргі гигиена және эпидемиология ғылыми-зерттеу орталығы) кіші, аға ғылыми қызметкер, лаборатория меңгерушісі, институт директорының ғылыми жұмыстар жөніндегі орынбасары (1967–1977), директоры (1977–1998); 1998 жылдан лаборатория меңгерушісі қызметін атқарады. ғылыми еңбектері вирусология, жұқпалы аурулар иммунологиясы мен эпидемиологиясы мәселелеріне арналған. 270-тен астам ғылыми жарияланым мен 11 монографияның авторы. авторлық куәлігі бар.
|
парааминобензой қышқылы қышқылы (h1, b10 бактериалды дәрумен, пабк) аминқышқылдар, ақ түсті ұнтақ, табиғатта кеңінен тараған. 1940 жылы вуде сульфаниламидті препараттардың гемолитикалық стрептоккаларға әсер ететіндігін анықтады. әсері клеткалардағы биохимиялық реакциялар циклынан қышқылы бөліп шығаруға негізделген. түрлі жануарларға жүргізілген тәжірибелер нәтижесінде қоректік заттардың құрамында параминобензой қышқылы жетіспесе, онда шаштың, жүннің, қауырсынның пигментациясы қалыпты жағдайдағыдай жүрмейтіндігі дәлелденді. бұл дәрумен өте активтік қосылыстар қатарына жатады, оған, мысалы, парааминобензой қышқылының бір грамм молекуласы 23000 грамм молекуласының әсерін тежей алады.бір топ органикалық қосылыстар витаминге ұқсас заттар қатарына жатады. олардың әсер ету механизмі витаминдердікі сияқты болмаса да, кейбір жағдайда бұл заттардың организмдегі зат алмасу процесінде әр түрлі келеңсіз жағдайлар орын алады. қышқылы бензой қышқылының туындысы, молекуласында пара-жағдайда амин тобы бар. қышқылы түссіз кристалл, суда, спиртте, эфирде жақсы ериді, қыздыруға төзімді. қышқылының химиялық реакцияларға тікелей қатысатыны əлі анықталған жоқ. бірақ фолий қышқылының құрамына кіретіндіктен ол көптеген биохимиялық процестер үшін ауыстырылмайтын фактор. ол адамның жəне жануарлардың ішек-қарынында тіршілік ететін бірқатар микроағзалар үшін өсіргіш зат болып табылады, тирозиннің қоңыр түсті пигмент меланинге айналу реакциясына қатысады. қара егеуқұйрықтар тамағы қүрамында қышқылы болмаса олардың жүні ағарады, сол сияқты басқа жануарлар да жүнінің бояуы жоғалады, адамның шашы да сондай өзгеріске ұшырайды. мұндай құбылыстардың себебі бəлі нақты анықталмаған. өйткені бұл кезде қоректе пантеон қышқылы мен биотин болмайды. қышқылы табиғатта кең таралған, ол əсіресе ашытқыда, бауырда, сүтте, жұмыртқада, күріш кебігінде жəне басқа да астық тұқымдас дақылдарда көп болады.
|
интендант (франц. intendant басқарушы, меңгеруші) қарулы күштердегі әскерді азық-түлікпен, жемшөппен, заттай және жүк мүліктерімен жабдықтауды баскаратын, сондай-ақ жеке құрамды пәтермен және тұрмыстық жабдықтауды ұйымдастыратын лауазымдық тұлға. кейбір армияларда бір кездерде интенданттар әскерлерді ақшалай және басқа да қамтамасыз етумен айналысқан. интендант мемлекеттің басқару жүйесіндегі лауазымдық тұлға ретінде алғаш рет 15 ғасырда францияда пайда болған. олар мемлекет қызметінін жекелеген салаларын (әскери және теңіз қызметін, сауданы, қаржыны, әділет органдарын және т.б.) басқаратын. кейінірек провинцияларды басқарып, 17 ғасырда ғана соғыс кезінде армия интенданты деген атаққа ие болды. 19 ғасырдан бастап интенданттар әскерді жабдықтауды ғана басқаратын болды. ресейде 1801-1808 жылдары комиссариаттық және провианттық (азық-түлік) департаментін қатар басқаратын лауазымы болған. 1864 ж. орыс армиясында интендант лауазымдары (бас, округтік, армиялық, ал сәғыс кезінде корпустық және дивизиялық) құрылды. 19 ғасырдың 80 жылдарынан бастап корпустық интендант, ал 1911 жылдан дивизиялық болып құрамалар басқармаларының штатына енгізілді. бұл лауазымдар бірінші дүниежүзілік соғыста да сақталды. қазан тәңкерісінен кейін интендант лауазымдары қысқартылды. олардың кызметін кеңес армиясында қызметінің бастықтары атқарды. 1940 жылы қызыл армияның бас интенданты, әскери округ интенданты, армия интенданты атты және басқа лауазымдар құрылды. оларға азық-түлікпен, затпен, жүк тасымалдау және шаруашылық мүліктерімен жабдықтау және кызметтердің жұмысын басқару жүктелді. 1955 ж. қайта ұйымдастыру кезінде бұл лауазым қысқарды. 1958 ж. қорғаныс министрлігінің бас интенданты лауазымы қайта құрылды. (интендантская служба) қарулы күштердегі әскерді азық-түлікпен, жемшөппен, заттай және мүліктермен жабдықтауды басқаратын, сондай-ақ жеке құрамды пәтермен және тұрмыстық қамтамасыз етуді ұйымдастыратын қызмет. бір кезеңдерде кейбір армияларда интенданттық қызмет медициналық, малдәрігерлік мүліктермен, ақшалай қаражаттармен жабдықтауды басқаратын. интенданттық қызмет құрамына, әдетте, басқару органдары мен әр түрлі интенданттық мекемелер (қоймалар, шеберханалар, наубайханалар) кіретін. интенданттық қызмет 17 ғасырда францияда пайда болған. сол кезде францияда әкімшілік билікке ие және әскерлерді соғыс кезінде жабдықтауды басқаратын армия интенданттары мен әскери комиссарлар болған. ресейде интенданттық қызметті петр 1700 ж. құрған. 1798 ж. орыс армиясында комиссариаттық және провианттіқ (азықтүліктік) департаменттер құрылды. оларды 1801-1808 жылдары басқарған. 1935 ж. атқаратын міндетгерінің қиындауына байланысты жабдықтау қызметі: азық-түлікпен және жүк жабдықтау болып екіге бөлінген. 1940 ж. бас интенданттық басқарма құрылды. кейбір ірі державалардың (ақш, ұлыбритания) қарулы күштерінде интендантгық қызмет міндетгерін әкімшілік және басқа қызметтер атқарады. кейбір елдердің армияларында (австрия, испания және басқа) интенданттық қызмет қазіргі уақытта да бар.
|
сара джессика паркер (ағыл. sarah jessica parker, 25 наурыз 1965 жыл, нелсонвилл, огайо, ақш) америка актрисасы және продюссер. 90-шы жылдары бірқатар сәтті фильмдері шығады: «клуб первых жён», «крайние меры». «секс большом городе» (1998—2004) кэрри брэдшоу рөлінде танылған. осы рөлі үшін ол төрт рет «алтын глобус» сыйлығын және екі рет «эмми» сыйлығына ие болған. туған екі ағасы және сіңлісі бар. 1997 жылы актер мэтью бродрекпен тұрмыс құрады. үш баласы бар. фильмдері: «где-нибудь завтра» (1983), «свободные» (1984), «фокус-покус» (1993), «дадли справедливый» (1999), «испытание» (2007), «я не знаю, как она делает это», «канун нового года» (2011), т.б.
|
искуш ресейдегі өзен. башқұртстан республикасы, челябин облысы, свердлов облысы жер аумақтарынан ағып өтеді. өзен сағасы үлкен ик өзенінің оң жағалауынан 32 км қашықтықта орналасқан. өзен ұзындығы 20 км-ді құрайды. ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша кама су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі ай өзенінің бастауынан сағасына дейін. өзен саласы белая, өзен алабы кама. ресей су ресурстары федералды агенттігі дайындаған рф территориясын сушаруашылығы бойынша аудандастыру жөніндегі геоақпараттық жүйе мәліметтері бойынша: мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (гз) коды 111102252 су алабының коды 10.01.02.010 гз томының нөмірі 11 гз бойынша шығарылуы ресей федерациясы табиғи ресурстар және экология министрлігі
|
әйтеке би ауылы түркістан облысы сайрам ауданы, қарасу ауылдық округі құрамындағы ауыл. аудан орталығы ақсукент ауылынан батысқа қарай км-дей жерде. 1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 513 адам (262 ер адам және 251 әйел адам) болса, 2009 жылы 600 адамды (310 ер адам және 290 әйел адам) құрады.
|
(лат. flssio бөлшектену) ұрықтанған біржасушалы организмнің (зиготаның) митоз арқылы бөлініп, көпжасушалы ұрыққа (бластулага) айналуының эмбриондық кезеңі. бөлшектену кезінде пайда болған жасушаларды бластомерлер деп атайды. бөлшектенудің белгілі кезеңіне дейін бластомерлер саны көбейгенмен, зиготаның мөлшері өзгермейді. бластомерлер бөлінген сайын, олардың саны көбейіп, мөлшері кішірейе береді. мұндай ұрықты морула (лат. morum тут ағашының жемісі, пішіні тут ағашы жемісіне ұқсас) дейді. бөлшектену кезеңі бластуланың (қуысы сүйыққа толған көпжасушалы ұрықтың) түзілуімен аяқталады. пішініне байланысты бластула әртүрлі жануарларда түрліше аталады: ланцетникте целобластула (қуысты бластула), қос мекенділерде амфибластула (қосмекенді бластуласы), бауырымен жоргалаушылар мен құстарда және жұмыртқа салушы сүтқоректілерде дискобластула (пішіні дөңгелек дискіге ұқсас бластула), басқа сүтқоректі жануарларда бластоциста (стерробластула көпіршікше бластула) деп аталады. бөлшектену эмбриондьщ даму кезеңдерінін бірі. оньң нәтижесінде кеп жасушалы ұрық пайда болады.
|
колыч ресейдегі өзен. пермь өлкесі, киров облысы, удмуртия республикасы жер аумақтарынан ағып өтеді. өзен сағасы кама өзенінің оң жағалауынан 1590 км қашықтықта орналасқан. өзен ұзындығы 92 км-ді құрайды. ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша кама су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі кама бастауынан бондюг ауылындағы су бақылайтын постқа дейін өзен саласы белаяға қосылу құйылысына дейінгі кама тармағының су алаптары өзен алабы кама. ресей су ресурстары федералды агенттігі дайындаған рф территориясын сушаруашылығы бойынша аудандастыру жөніндегі геоақпараттық жүйе мәліметтері бойынша: мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (гз) коды 111100033 су алабының коды 10.01.01.001 гз томының нөмірі 11 гз бойынша шығарылуы ресей федерациясы табиғи ресурстар және экология министрлігі
|
берта фон зутнер (1843-1914) жазушы, шешен, бейбітшілік жолындағы қозғалыстың жетекші бірі. өз дәуіріндегі ықпалдарға қарамастан, ол тайсалмастан ұлттық фанатизмге қарсы шықты, соғыс өртін жеккөрушілікті үгіттеушілер мен антисемитизмге қарсы болды. берта фон зутнер бейбітшілік сыйлығын алған тұңғыш лауреат-әйел. тіпті өзінің досы әрі меценат альфред нобельге нобель сыйлығының негізін қалауға қозғау салған адам. «қару жойылсын!» берта фон зутнердің әйгілі романының бұл атауы осы қайсар әйелдің бірмезгілде бағдарламасы әрі өмірінің ең маңызды мақсаты болып табылды.
|
науру республикасы - тынық мұхитының батыс бөлігіндегі бір аттас маржан аралында орналасқан ергежейлі мемлекет. аумағы халқы 10 261 адам (2015). тәуелсіздігі 1968 жылы жарияланды. науру аралы экватордан оңтүстікке қарай қашықтықта орналасқан. ең жақын арал банаба шығысқа қарай қашақтықта орналасқан және кирибати республикасына жатады. науру жердегі ең кішкентай тәуелсіз республика болып табылады, ең кішкентай аралдық мемлекет, еуропа шегінен тысқары ең кішкентай мемлекет және ресми астанасы жоқ әлемдегі жалғыз мемлекет (елдің бейресми астанасы елдің парламенті және әуежайы орналасқан қала ярен қаласы). мемлекет ұлттар достастығына кіреді. 1999 жылдың 14 қыркүйегінде науру республикасы бұұ құрамына кірді. науру тынық мұхит қауымдастығының хатшылығы және тынық мұхит аралдарының форумы ұйымдарының мүшесі. «науру» сөзінің тегі нақты белгісіз. қазіргі кездегідей, наурулықтар аралды бұрын «naoero» деп атаған. 1909—1910 жылдары аралға келген неміс профессоры пауль хамбрух осы сөздің этимологиясына келесі түсіндірмелер берген: оның пікірі бойынша «naoero» сөзі сөз тіркесінің қысқартылуы (қазіргі жазылуы «a nuaw ea arourõ») болып табылады және науру тілінен «мен теңіз жағасына бара жатырмын» деп аударылады. бірақ науру аралында астам өмір сүрген және науру тілін еселеп оқыған неміс католик миссионері алоиз кайзер осы түсіндірмені құптаған жоқ, өйткені жергілікті диалект бойынша қозғалыс етістігімен қолданған «теңіз жағасы» сөздерінен кейін «төмен» деген аударманы беретін «rodu» сілтеу сөзі қолдануы керек еді. наурулықтардың өздері «теңіз жағасы» сөзін аралдың ең терең және ойпаң жер деп түсінеді. олар осы сөзді жерге де, теңізге де қолданады. аралдың басқа да атаулары бар: 1888 жылға дейін ағылшын колонисттері науруды «жағымды арал» - деп атаған. немістер оған «nawodo» немесе «onawero» деген атаулар берген. еуропалықтар елдің атауын дұрыс айтуы мақсатында «nauru» сөзінің кейінгі жазылуы «naoero» дегенге ауыстырылды. шамамен мың жыл бұрын науруды және полинезиялықтар мекендген. нұсқалардың бірі бойынша, науру аралына алғашқы болып бисмарк топаралынан қоныс аударушылар және және ыдырауына дейін праокеания халқының өкілдері келген. дәстүрлі түрде арал тұрғындары өз шығу тегін шеше жағынан санаған. еуропалықтардың келуіне дейін науру аралының халқы 12 тайпадан тұрған. еуропалықтар арасынан алғашқы болып жаңа зеландиядан қытайға қарай бағыт ұстаған ағылшын капитаны джон фирн 1798 жылдың қарашасында ашқан және аралға 90 жыл бойы жиі қолданылған «жағымды» - деген атау берді. негізгі ауыл шаруашылық дақылдар ретінде кокос пальмасы және панданус өсірілген. наурулықтар рифте каноэмен және арнайы оқытыған құстармен (үлкен фрегаттар) балық аулаған. сонымен қатар олар өзіне қосымша тамақтану көзі ретінде буада көлінде ханос балығын - көндіктіре алды. балық аулаумен тек қана ерлер айналысқан. астында көрсетілген хронологияға тек қана еуропалықтардың науру аралын ашқаннан кейін тарихи оқиғалар енгізілген. dateformat yyyy imagesize width:850 height:auto barincrement:50 plotarea left:15 right:15 bottom:43 top:43 colors id:canvas id:grid1 id:grid2 id:gris value:gray(0.7) id:noir value:black id:contacts value:drabgreen id:allemagne id:royaume-uni id:japon id:independance period from:1798 till:2010 timeaxis format:yyyy scalemajor unit:year increment:20 start:1800 gridcolor:grid1 scaleminor unit:year increment:5 start:1800 gridcolor:grid2 alignbars justify canvas:canvas bars:canvas bardata= bar:allemagne plotdata= width:30 fontsize:m textcolor:noir align:center epoques bar:allemagne color:allemagne from:start till:end color:gris arriere plan from:1798 till:1888 алғашқы қарым-қатынас" color:contacts from:1888 till:1914 color:allemagne from:1914 till:1942 from:1942 till:1945 color:japon shift:(0,35) from:1945 till:1968 from:1968 till:end evennements #alignement width:25 fontsize:s textcolor:black anchor:from align:left color:noir from:1798 till:1798 джон фирн науру аралын ашты" shift:(2,0) color:contacts from:1830 till:1830 алғашқы еуропалықтар келді" shift:(2,0) color:contacts #alignement width:30 fontsize:s textcolor:black anchor:from align:right color:noir from:1878 till:1888 соғыс" color:contacts from:1888 till:1888 герман империясымен басып алуы" color:allemagne from:1888 till:1920 color:allemagne from:1906 till:1906 өңдеудің басталуы" color:allemagne from:1914 till:1914 басып алу" recommencer l’indentation en haut barset:break from:1923 till:1923 келісіміне қол қойылды" align:left shift:(5,0) from:1943 till:1946 аралына 1200 наурулықтың депортациясы" color:japon align:left shift:(15,0) from:1947 till:1968 жаңа зеландияның және австралияның бақылауына алынған бұұ-ның қамқорлықтағы align:left shift:(5,0) from:1970 till:1970 фосфат корпорациясы» негізделді" from:1989 till:1989 қарсы бұұ халықаралық сотына қуыным" from:1999 till:1999 республикасы бұұ-ның мүше елі ретінде кірді" науру аралы тынық мұхитының батыс бөлігінде, экватордан шамамен қашықтықта орналасқан. ең жақын арал банаба (ошен) шығысқа қарай 288 км қашақтықта орналасқан және кирибати республикасына тиесілі. айрықша жағалық экономика аймағының (аэа) ауданы оның аумақтық суларға жатады. науру аралы көтерілген маржан атоллы, жанартау конусының үстіне. арал сопақ болып келеді, шығыс жағынан жағалау батыңқы ол жерде анибар шығанағы орналасқан. арал аумағы ұзындығы ені жағалық сызықтың ұзындығы шамамен ең жоғарғы нүктесі (басқа мәліметтер бойынша айво және буада округтерінің шегінде орналасқан. жағалаудан шамамен қашықтықта мұхит тереңдігі астам құрайды. бұл жерде мұхиттың түбіне жететін құлама жардың орналасуымен байланысты. арал бетінің ені ді құрайтын кысаң жағалық жазық болып келеді, науруның орталығында биіктігі дейін жететін әктасты үстіртпен қоршалған. бұрын үстірт фосфориттердің (науруит) қалың қабатымен жабылған еді. болжаулы пікір бойынша бұл қабат теңіз құстардың дәреті болып табылады. арал қысаң маржан рифімен көмкерілген (ені шамамен ). рифте шағын қайықтарға аралдың маңына тікелей жақындауға мүмкіндік беретін қазылған, наурудың физикалық картасы аралдың ішкі аймағында фосфориттік кен қазу жұмыстарынан қалған үлкен әктасты тісшелер және пирамидалар орналасқан. бұл құрылыстардың биіктігі кейбір жерлерде асады, ал карьердің өзі көптеген шұңқырлары мен ойпаттары бар үлкен лабиринт тәріздес. тар табанды темір жолы аралдың кемежайына өнідірілген фосфориттердің жеткізілуін жеңілдету үшін арнайы құрылған. әктасты үйінділер аймағында топырақ жамылғысы түгелдей болмағанның нәтижесінде, жаңбырлы су жердің бетінде қалмай, таулы жынысына толығымен сіңеді. географтар, геоморфологтар және геологтар аралдың бедерін, топырағын және геологиялық құрылысын жете зерттеп, алынған деректер бойынша наурудың геологиялық тарихын қалпына келтірді. наурудағы климат ыстық және ылғалды. орташа температурасы шамамен құрайды. күндіз температура және аралығында өзегереді, ал және түнгі уақытта. күндізгі температура дейін жетуі мүмкін. жылдық орташа жауын-шашын мөлшері кейде құрғақшылық жылдар болып тұрады, ал кейбір жылдары жауын-шашын мөлшері -ге дейін жетеді. осындай елеулі тербелістер эль-ниньо құбылысымен түсіндіріледі. жаңбыр жауатын мезгіл қарашадан ақпанға дейін созылады. наурыздан қазанға дейін солтүстік-шығыс бағытындағы желдер үстем болады. жыл сайын аралда беттік ағымның тугелдей жоқ болғанымен шамамен су түседі. науру үкіметін жаһандық жылыну мәселесі алаңдауда, дүниежүзілік мұхит деңгейінің көтерілуі жағыдайында аралға су басу қаупі төніп тұр. сондықтан республика әлемдік қоғамдастықтық назарын аударуға тырысып жатыр, ең алдымен, бұұ арқылы. 2002 жылы жасалған науру аралының жерсеріктестік кескіні аралдың ауданы кішкентай болғанынан және оның континенталды құрлықтан және ірі топаралдардан оқшаулауы нәтижесінде науруда жергілікті түтікті өсімдіктердің 60 түрі ғана өседі, және оның ешбірі эндемик болып табылмайды. екінші дүниежүзілік соғыстан кейінгі қатты ойран, кокос пальмасының дара дақылды таралуы және фосфориттерді өңдеу науру аумағындағы өсімдік жабынының басым бөлігінде жойылуына себеп болды, бірақ қазіргі кезде оның 63 аумағы бұрынғы қалпына келтірілді. аралда жаппай кокос пальмалары, панданустер, фикустер, дәмжапырақ және де басқа жапырақты өсімдіктер өседі. сонымен қатар бұталы формациялардың әр түрлі типтері де кең таралған. өсімдіктер мен ағаштар жағалық аймақта және буада көлінің айласында аса қалың өседі. науруның ішкі аймағында бөрітарақ, сонымен қатар шие, бадам және манго ағаштары өседі. аралдың ойпаң жерлері негізінде тырбақ өсімдіктерге бай, ал қыратты жерлерде ағашты өсімдіктер қалың өседі. наурудың жануарлар дүниесі кедей. барлық сүтқоректілер адаммен кіргізілді: кіші егеуқұйрықтар, мысықтар, иттер және шошқалар, сонымен қатар тауықтар. бауырымен жорғалаушылар кесірткелермен ұсынылған. орнитофауна байырақ барлығы түр (балшықшылар, қарқылдақтар, дауылпаздар, фрегаттар, кептер). науруда бір ғана сайрағыш құстың түрі мекендейді науру айқабағы, арал эндемигі. аралда жәндіктер және басқа да омыртқасыздар көп. арал айналасындағы суда түрлі акулалар, теңіз кірпілері, таңқы шаяндар және басқа улы теңіз жануарлары мекендейді. наурудағы ауыл (1896) 2011 жылдың санағы бойынша, науру республикасының халық саны құрады, соның ішінде ерлер 5105, ал әйелдер халық тығыздығы бұдан басқа, арал аумағында австралияға заңсыз түрде кіруге тырысқан босқындар лагері бар. 2016 жылғы шілде айының соңына қарай лагерде 442 адам тұрған, соның ішінде 338 ер адам, 55 әйел адам және 49 бала; босқындардың басым бөлігі ауғанстаннан, ираннан және ирактан. 1968 жылы, тәуелсіздікті жариялаған кезде, халық саны құрады. сурет:nauru және нибок округтеріндегі тұрғын ауданы наурудағы туу көрсеткіші өлім халық санының табиғи өсуі 1,781 %. нәресте өлімі көрсеткіші 2007 жылы 1000 жаңа туғандарға 9,6 өлім. 2007 жылы жетпеген балалар үлесі 37,8 - құрады, 15 жастан 60 жасқа дейінгі ересектер саны 59,3 -, 60 жастан жоғары 2,9 -. ерлердің орташа өмір сүру көрсеткіші 2011 жылы құрады, ал әйелдер аралдың ресми астанасы және қалалары жоқ. президенттің резиденциясы мененг округінде орналасқан, ал үкімет мекемелері және парламент ярен округінде. арал тұрғындарының барлығы теңіз жағасының бойында немесе буада көлінің айналасында тұрады. науру тұрғындарының шамамен 91 - республиканың байырғы халқы наурулықтар болып табылады. науру тұрғындарының жалпы санынан тынық мұхитындағы аралдардан шыққандар (негізінде фиджилықтар және тунгарулықтар) құрайды, еуропалықтар 1,6 -, қытайлар 1,5 -. тұрғындардың ішіндегі шет елдер азаматтарының үлесі жоғары. тілдің негізінде наурандықтарды микронезиялық халықтар тобына жатқызылады, бірақ бұл этностың қалыптасуына ғана емес, сонымен қатар полинезиялықтар және меланезиялықтар да қатысты. наурулықтар микронезия тілі науру тілінде сөйлейді. 1968 жылға дейін науру республикасы австралияның, ұлыбританияның және жаңа зеландияның бірлескен меншігі болған, сондықтан ағылшын тілі, науру тілімен қатар, мемлекеттік болып табылады. науру жазуы латын алфавитінің негізінде құрылып, тұрған. кейін, басқа тілдердің елеулі ықпалынан, ең алдымен неміс, ток-писин және кирибати, алфавит дейін кеңейді. бұл микронезиялық тілінің зерттеуіне науру тілінде оқулық жазған католиктік миссионер алоиз кайзер зор үлес қосты, сонымен қатар американдық (германияда дүниеге келген) протестанттық миссионері филипп делапорт -. бүгінгі таңда науруда негізінде христиандықтар тұрады. наурулықтардың көбісі (60,5 протестанттық шіркеулердің өкілдері болып табылады, соның ішінде 35,2 - науру шіркеуінің өкілдері. бұл шіркеудің мененг, буада, анабар және нибок округтерінде өзінің кішкентай шіркеулері орналасқан, ал басты шіркеуі айво округінде. құдай ассамблеясынан сенушілер 12,8 -, наурудың тәуелсіз шіркеуінен 9,4 -. елде адвентисттер, баптисттер және иегова куәгерлерінің шағын топтары бар. науру тұрғындарының шамамен 32,5 - католиктік шіркеудің өкілдері болып табылады, оның ярен округінде өз шағын шіркеуі, сонымен қатар ева округінде мектебі (кайзер колледж) бар. тұрғындардың шамамен буддизм және даосизм діндеріне мойынсұнады, баһаи. наурундақтардың шағын тобы дәстүрлі сенімдерді (эиджебонг (eijebong) әйел құдайна және буитани (buitani) аралдың рухына табыну) ұстанады. үкімет кейбір конфессиялардың қызметін шектейді, мысалы, иса мәсіхтің заманауи шіркеуі (мормондар) және иегова куәгерлері (қолдаушылар негізінде науру фосфат корпорациясында жұмыс істейтін шет елдердің азаматтары). 1979 жылы науруға маршалл аралдарынан келген иегова куәгерлерінің миссионері елге қайта жіберілді. 1995 жылы шектеулердің бөлігі алынып тасталды. науру республикасының мемлекеттік байрағы, елтаңбасы, әнұраны және конституциясы 1968 жылы қабылданды және бекітілді. наурудың саяси құрылымы науру тәуелсіз республика. 1968 жылдың 29 қаңтарында қабылданған конституциясы (толықтырулар 1968 жылдың 17 мамырында енгізілді) бойынша науру вестминстер жүйесіндегі республикалық басқару формасы бар мемлекет, сонымен қатар президенттік басқару формасының кейбір ерекшеліктері де кездеседі. заң шығарушы биліктің жоғары органы 19 депутаттан тұратын бір палаталы парламент. 2013 жылға дейін депутаттар саны 18 адам болған. парламент мүшелерінің сайлау реті науру анықталады. жалпыұлттық сайлау; депутат ретінде тек қана жеткен науру азаматы бола алады. парламент депутаты қызметіне кірісер алдында ант беріледі. парламент мүшелерінің өкілеттік мерзімі ел президентімен кеңесуінен кейін парламенттің спикермен таратылуы жағдайында өкілеттік мерзімнің өтуіне дейін тоқтатылуы мүмкін. алғашқы отырыста парламент мүшелері парламент спикерін және оның орынбасарын таңайындайды, кейін өз құрамынан ел президентін сайлау процессіне кіріседі. наурудың алғашқы президенті (ортада) науруның мемлекет және үкімет басшысы президент. 2013 жылдың 11 маусымынан бастап эксперимент ретінде ел парламенті президенттің және қызметін бөлу туралы шешім қабылдады. президенттің және сайлау реті науру белгіленген. президент ретінде парламент мүшесі ғана сайлана алады. президент парламент сайлауынан кейін парламент отырысында сайланады. президент орнына үміткер жай көпшіліктің басым дауысын жинағаннан кейін сайланған болып саналады. президенттің өкілеттік мерзімі және бір адам бір уақытта ел президенті және парламент мүшесі ретінде бола алмайды. президенттің өкілеттік мерзімінің өтуіне дейін өз еркімен орнынан түсуі жағдайында, денсаулықпен байланысты тұрақты жарамсыздық жағыдайнда өз міндеттерін атқармауы немесе қызметтен кетіру (импичмент) жағыдайында тоқтатылуы мүмкін. президентті қызметтен кеттіру үшін парламент депутаттарының жартысынан кем емес дауыс беруі тиіс. президент импичментінен кейін президент сайлауы басталады. егер президенті қызметтен кеттіру шешіміне келген парламент мүшелері жеті күн ішінде жаңа президентті сайламаса, онда парламент автоматты түрде таратылады. наурудың үкімет (сол жақта) және парламент (оң жақта) ғимараты наурудағы сот билігі толығымен тәуелсіз. республикада ортақ құқық әрекет етуде құқық көзі ретінде үлгілі сот ісі болып саналатын құқықтық жүйе. 1971 жылғы ортақ құқық және қабылданған заңдар актісі - бойынша, науру дәстүрлері, тәжірибелері, және институттары науруның құқықтық жүйесін құрайды. наурудағы сот органдарының жүйесіне жоғарғы сот, апелляциялық сот, аймақтық сот және отбасы істері бойынша соттар кіреді. республикадағы жер комитетінің - жарлығы бойынша, елде жер дауларын және науруның жоғары сотына апелляцияларды беруге құқығы бар жер комитеті қызмет атқарады. науру 48 бабы бойынша жоғарғы судьядан және судьялар тобынан тұратын жоғарғы сот негізделді. жоғарғы судья, жоғарғы соттың басқа да судьялары секілді науру президентімен тағайындалады. көптеген мәселелерде жоғарғы сот инстанциясы ретінде австралияның жоғарғы соты болып табылады. науру республикасы 1968 жылы тәуелсізлідкті алғаннан кейін ұлттар достастығына мүше болған кезіннен бастап арнайы жағдайға ие. 1999 жылдың мамырынан бастап 2006 жылдың қаңтарына дейін науру бұл ұйымның толық құқықты мүшесі болған. 1999 жылдың 14 қырқүйегінен бастап ол біріккен ұлттар ұйымының 187-ші мүшесі болды. сонымен қатар мемлекет тынық мұхит аралдарының форумы, азия даму банкі (1991 жылдың қыркүйгінен бастап 52-ші мүшесі), африка, кариб бассейні және тынық мұхит аймағының елдері және де басқа халықаралық ұйымдарының мүшесі болып табылады. науру республикасы көптеген әлем мемлекеттерімен дипломатиялық қатынастарды сақтайды. оның басты серіктестері австралия, ұлыбритания, үндістан, қытай республикасы, корея республикасы, жаңа зеландия, ақш, таиланд, филиппиндер және жапония болып табылады. наурудың әкімшілік бөлінуі науру республикасының бөлінуі 14 ауданнан тұрады: округ бұрынғыатауы аумағы,км² халқы,адам (2005) ауылдарсаны айво айуэ 1,00 092 1092,00 анабар анэбвор 1,43 502 351,05 15 анетан аньетань 1,00 516 516,00 12 анибар энибоди 3,14 160 50,96 17 баити байди 1,23 572 465,04 15 боэ бои 0,66 795 1204,55 буада арэнибок 2,66 716 269,17 14 денигомоду деникомоту 1,18 827 2395,76 17 ева эуа 1,17 318 271,79 12 10 июв июб 1,12 303 270,54 13 11 мененг менень 2,88 830 635,42 18 12 нибок эннибек 1,36 432 317,65 11 13 уабо уэбои 0,97 335 345,36 14 ярен мокуа 1,50 820 546,67 науру наоуро 21,30 11 218 526,67 169 көмегімен балкерге фосфориттерді тиеу жер қойнауы фосфориттерге бай болған науру республикасы 1970‑1980-ші жылдар аралығында жан басына шаққандағы 13 мың ақш долларды құраған әлемдегі ең бай мемлекеттердің қатарында болған. 1986 жылы жұө жан басына шаққандағы 20 мың ақш долларды құрады. сол кезде арал экономикасы көбінесе жұмыс күшінің шеттен кіруінен тәуелді болды, негізінде, көршілес аралды мемлекеттерден кирибати және тувалу. сол уақытта фосфориттер экспортының бағасы импорт бағасынан төрт есе асты, негізгі сырттық сауда серіктестері австралия, жаңа зеландия, жапония және ұлыбритания болған. жақын арада валюттық түсімдердің жалғыз көзінің жабылуын болжаған үкімет, экспорттық түсімінің елеулі бөлігін шет елдердегі қозғалмайтын мүлікке және арнайы жинақтаушы қорларға салды. бірақ, пайдалы қазбалар қорларының түгелге жуығы таусылған кезде, мемлекет ел болашағын жеткіліксіз ойластырғаны туралы белгілі болды. фосфориттерді өңдеу науруның жер бедеріне және аралдың орталық аймағындағы үстірттің өсімдік жабынына жойқын әсер етті. 1989 жылға қарай елдің 75 аумағында белсенді кен шығару жұмыстары жүргізілді және орманның 90 жойылды (өсімдік жабындының ). жердің рекультивация жұмыстары жүргізілген жоқ, сондықтан xx-шы ғасырдың соңына қарай құрғақ жердің 80 «ай пейзажына» ұқсайтын тақыршаққа айналды. 1989 жылы науру республикасы бұұ-ның халықаралық сотына австралияның аралды басқарған кездегі әрекеттері туралы қуыным берді әсіресе фосфориттерді игерудің нәтижесінде ауыр экологиялық зардаптары туралы. австралия өтемақыны төлеуге міндетті болды. кен орындарының таусылуы саяси тұрақсыздыққа себеп болды, 1989 жылдан 2003 жылға дейін елде үкімет 17 рет ауысты. 1990-шы жылдары науру аралы офшорлық аймаққа айналды. аралда бірнеше жүздеген банктер тіркелді. фатф (криминалды капиталдардың ізін жасыруға қарсы күрес бойынша үкіметаралық комиссия) қысуымен және ақш жағынан санкциялар салу қаупі пайда болғаннан кейін, 2001 жылы науру республикасы шектеуді, ал 2003 жылы офшорлық банктердің әрекеттерін тыйым салуға және ақшаның ағылуына қарсы шараларды қолдануға мәжбүр болды. науру республикасы шетел азаматтарына паспорттарды сатуымен айналысқан («инвесторлар паспорттары»), бірақ соңғы жылдары осындай тәжірибеден бас тартты. 2003 жылдың басында науруда қатты саяси дағдарыс орын алды. президент орнына бірден екі үміткер болды: рене харрис және бернард довийого. қақтығыстар кезінде президенттік резиденция жанып кетті және телефон байланысы ажыратылды. сыртқы дүниемен байланыс бірнеше апта ішінде тек қана портқа жерсеріктестік телефоны бар кеме кірген кезде ғана жүзеге асырылды. соңғы жылдары елге келетін кірістің басым бөлігі австралиялық көмек болып табылады. австралияға жетуді көздейтін босқындарға өз аумағында уақытша баспана беруді австралия науруға демеушілік етеді, бұл демеушілік елдің маңызды табыс көзі. аралдың жағалаудағы белдеуде, негізінде, жергілікті нарыққа жеткізілетін банандар, ананастар, папайя, манго, астық ағашы, кокос пальмалары өсіріліп жатыр. алғашқы пошта маркалары науруда 1916 жылы шығарылды. наурудағы жалғыз радиостансасы үкіметке ие және негізінде «австралия радиосы» және би-би-си бағдарламаларын хабар таратады. сонымен қатар аралда үкіметтік «nauru tv» телевидениесі бар. науруда тұрақты баспа бақ-тары жоқ. кейде «nauru bulletin» (ағылшын және науру тілдерінде) және «the visionary» («наоэро амо» оппозициялық партиясының меншігіндегі газета) газеттері шығарылады. екі аптада бір рет «central star news» және «nauru chronicle» газеттері жарық көреді. сурет:nauru науру-хауз (ортада). бұрын бұл ғимарат наурудың фосфаттық компаниясына ие болған, бірақ 2004 жылы қаржы борыштарын төлеу үшін сатылды аралдағы фосфориттерді өңдеуден кейін қоршаған ортаның ластануы кесірінен туризм шектелуде. елден кететін барлық жолаушылардан әуежайда тікелей төленетін 25 австралия доллары көлемінде әуежай алымы алынады. алымдардан жетпеген балалар, экипаж мүшелері, транзиттық жолаушылар және қолында науру республикасы әділет министрлігінің арнайы жазбаша рұқсат хаты бар адамдар ғана босатылған. xxi ғасырдың басынша науру үкіметі қаржы саласында көптеген мәселелерге тап болды, ең алдымен, фосфориттер экспортының төмендеуінен. нәтижесінде, 2002 жылы мемлекет кейбір кредиторлардың алдында қарыздарын уақытылы төлей алмады. үкімет науру банкінің ресурстарына сене отырып, банк арқасында бюджет тапшылығынның проблемаларын шешуді және роялтиді төлеуге тырысуда. наурудың ақша бірлігі австралия доллары болып табылады. аралдағы инфляции деңгейі айтарлықтай жоғары 2001 жылы (негізгі себеп: әлемдік нарықтағы мұнай бағасының және оны тасымалдауға жұмсалатын шығындарының жоғарлауы) құрады. 2000 жылы бюджет тапшылығы 10 млн австралиялық долл. құрады немесе елдің шамамен 18 жіө. мемлекеттік борыш жоғарлады 2000 жылы ол 280 млн австралиялық долл. құрады. науруда сатудан салық алынбайды, бірақ бірқатар тауарларға салық өндіру ережелері мерзімді өзгеріп тұратын баж салықтары салынады. темекі өнімдеріне және алкогольге салық салынбайды. дүкендердің жұмыс кестесі: дүйсенбіден жұмаға дейін сағат 09:00 17:00-ге дейін, сенбі күндері сағат 09:00 13:00-ге дейін, бірақ көптеген жеке меншікті дүкендер өз кестелері бойынша жұмыс істейді. науру аралының ерте мәдениеті туралы деректер өте аз: батыстың қатты ықпалынан көптеген салт-дәстірлері жергілікті тұрғындарымен ұмытылды. көне наурулықтарда жазуы болмағандықтан, елдің мәдени байлығын зерттеуді бастаған ғалымдар қиындықтарға тап болды. наурулықтар (1890) наурулықтардың ерте мәдениеті аралды мекендеген 12 тайпаның мәдениетінде негізденді. науруда ортақ көсем болған жоқ, және әр тайпаның тарихы бөлек. дәстүрл бойынша тайпалар руларға бөлініп, және рулардағы әрбір адам белгілі бір таптарға қатысты болған: темонибе -, эмо -, амененгаме - және энгаме -. екі ауқатсыз тап итсио - және итиора - деген атауларға ие болған. адамның қай тапқа жататындығын анықтау үшін басты фактор анасының шығу тегі болған. артықшылықты жағдайға темонибе табының адамдары ие болған. олар балық аулаумен айналысқан және теңіздегі жеке телімдерін иеленді. сол кезде қоныстардың басым бөлігі теңіз жағасында орналасқан, бірақ кейбіреулер буада көлінің жаныңда тұрған. арал тұрғындары екі-үш үйден тұратын шағын «қоныстарда» өмір сүрген. олардың көбісі кейін ауылдарға біріккен. науруда барлығы 14 облысқа біріккен 168 ауыл болған. қазіргі кезде олар аралдың 14 облысын құрайтын әкімшілік округтері болып табылады. наурудағы әрбір отбасыға телім тиесілі болған, кейбіреулері буада көлінің жағасындағы балық тоғандарына ие болған. «линкбелт овал» стадионында өткен австралиялық футболдан 1999 жылғы матч наурудағы ұлттық спорт түрі австралия футболы болып табылады. өзінің футболдан ұлттық құрама командасы бар, бірақ елдегі кәсіби спортшылардың және үлкен стадиондардың жоқ болғанына байланысты фифа-мен және океанияның футбол танылған жоқ. ойыншылар формасының түсі көк түсті, көлденең сары жолағы бар. ұлттық құраманың басқа ел командасымен алғашқы ойыны 1994 жылдың қазанында өтті. сол ойында науру командасы соломон аралдарының құрамасын 2:1 есебімен жеңді. науру құрамасы үшін бұл үлкен жеңіс болған, өйткені соломон аралдары жеңіске жететін басты үміткер ретінде саналған (олар сол жылғыы меланезия кубогының жеңімпаздары). аралда бірнеше спорттық алаңдар және стадиондар бар: «линкбелт овал» (айво округінде орналасқан, бірақ ол едәуір ескерген және халықаралық стандарттарға сай емес), мененг стадионы (2006 жылы құрылған және 3500 көрерменді сыйдыра алады) және дениг стадионы. сонымен қатар ауыр атлетика, софтбол, баскетбол және теннис секілді спорт түрлері кең тараған. ел үкіметі көбінесе ауыр атлетикаға назар аударады: дәл осы спорт түрінен науру үлкен жетістіктерге қол жеткізді. 1990 жылғы ынтымақтастық ойындары кезінде ауыр атлетші маркус стивеннің таңғаларлық жеңісінен кейін науруда науру ұлттық олимпиада комитеті құрылды. 1992 жылы маркус барселонада өткен олимпиада ойындарында алғашқы науру спортшысы болған. ресми түрде олимпиада қозғалысына науру 1996 жылы қабылданды. науруның алғашқы ресми атлеттері маркус стивен, джерард гарабван және куинси детенамо болған. науруның ең табысты теннисистері дэвид детудамо және ангелита детудамо болып табылады. дата атауы ағылшынша атауы қаңтар жаңа жыл new year’s day 31 қаңтар тәуелсіздік күні independence day өзгереді жарқын жұма good friday өзгереді жарқын дүйсенбі easter monday өзгереді жарқын сейсенбі easter tuesday 17 мамыр конституция күні constitution day 25 қыркүйек жастар күні national youth day 26 қазан ангам күні angam day 25 желтоқсан рождество christmas day 26 желтоқсан сыйлықтар күні boxing day халықты сумен қамтамасыз етудің жағыдайын жақсарту және тұрақты іс-шараларды өткізуді негізгі мақсат ретінде көздейтін денсаулық сақтау мәселелерін тиімді шешу бойынша мемлекеттік бағдарламаның нәтижесінде, соңғы жылдары аралда жұқпалы ауруларының таралуын болдырмауына қол жеткізді. осыған қарамастан, жұқпалы емес аурулар, диабет, гипертония, жүрек-қан тамыр аурулары және қатерлі ісік, сонымен қатар респираторлық аурулар, адамдар өлімінің негізгі себебі болып тұр. науру халқы семіздіктен қатты азап шегіп жатыр. бұұ мәліметтері бойынша, науру семіздікпен ауыратын адамадар саны бойынша әлемде бірініші орында.. 2003 жылы ересек адамдар арасындағы диабет тарауының көрсеткіші (30,2 %) әлемдегі ең жоғары деңгейде болған. наурудағы семіздіктің негізгі себебін арзан мол калориялы азықпен, бірінші кезекте ет консервілерімен байланыстырады. науру денсаулық сақтау саласындағы ең басты мәселе кадрлардың жетіспеушілігі болып табылады, сондықтан ел үкіметі осы салаға мүмкін болғанша көбірек мамандарды тартуға талпынып отыр. аралдағы медициналық қызмет көрсетуі тегін. 1999 жылдың шілдесінде науру жалпы ауруханасы - және ұлттық фосфат корпарациясының ауруханасы - бес дәрігер қызмет ететін науру республикасының ауруханасына - біріктірілді. ауыр сырқаттармен ауыратын науқастарды емделуге негізінде австралияға жібереді. 1995—1996 жылдары аралығында денсаулық сақтау саласына жұмсалған шығын 8,9 млн австралиялық долларды, немесе елдегі барлық бюджеттің 8,9 %-ын құрады. кәсіби дәрігерлердің басым бөлігі экспатрианттар болып табылады. наурудағы білім беру жастан 15 жасқа (1—10 сыныптар) дейін міндетті болып табылады. сонымен қатар білім беру системсына ерте жастағы балаларға арналған саты: мектепке дейінгі - және даярлық - сатылары кіреді. бастауыш білім беру жастан 11 жасқа дейінгі балаларға оқудың алғашқы бойы беріледі. окудың алғашқы екі жылы ярен округінің - бастауыш мектебінде беріледі, үшінші және төртінші айво округінің бастауыш мектебінде -, ал бесінші жылдан бастап науру колледжінде -. бастауыш мектепті бітіргеннен кейін экзамендер тапсырылып, бастауыш мектепті бітіргені туралы сертификат - беріледі. келесі саты орта мектеп (7—10 сыныптар міндетті түрде және 11—12 сыныптар ерікті білім алу). 10 сыныптан кейін орта білім сертификатын - алу үшін экзамендер тапсырылады. оқушы білім алуды жалғастырған жағыдайда 12 сыныптан кейін толық орта білім сертификатына - ие болу үшін экзаменнен өтеді. жоғары білімді арал тұрғындары шекарадан тыс елдерде алады, негізінде австралияда. сонымен қатар науруда оңтүстік тынық мұхит университетінің - бөлімшесі орналасқан, онда сырттай оқу курстары өткізіледі. наурудағы білім беру тегін.
|
калыкова саида тұрарбекқызы (1 сәуір 1985 орал қаласы) астана қаласы мемлекеттік академиялық филармониясының солисі, пианист, композитор. қазақстан республикасының мәдениетін дамытудағы үлесі үшін «жан шуақ» сыйлығының иегері. саида балалық шағынан бастап ерекшелігімен көзге түседі. алты жасында бірінші сыныпқа барған кезінде әкешешесіне айтпай-ақ музыка мұғаліміне жазылады. нота сауаттылығын тез меңгеріп алады және фортепианода ойнауды үйрене бастайды. бірақ 1994 жылы операциядан кейін, орта мектептің және музыка мектебінің үздік оқушысы көру қабілетінен айырылады. басына түскен қиындыққа қарамастан, саида музыкамен айналысуды да, жалпы білім беретін мектепте оқуды да жалғастыра берді. 12 жасында өзінің алғашқы музыкалық концертін береді. 15 жасында алғашқы музыкалық шығармаларын жазған еді. мектепті аяқтағаннан кейін орал қаласындағы музыкалық колледжге оқуға түседі, осы оқу орнын үздік аяқтап саида ұлттық өнер университетіне түсті. университеттің екінші курсында италияның киоджи қаласына барады. мектептің бағдарламасы бойынша ол болған конкурсқа қатысып, жүлделі екінші орынға ие болады. конкурстан кейін румыния ректоры оны жабық конкурсқа қатысуға шақырады. бұл өз туындыларын орындайтын сайыс болып табылады. бүгінгі таңда саиданың 15-20 шақты жеке шығармалары бар. қаз ұөу соңғы конкурсында ол италияда тағлымдамадан өту грантына ие болды, италия тілін үйренеді. ал содан кейін, 2011 жылы саида республикалық «болашақ» стипендиясының иегері атанады. бұдан әрі ректордың шақыруымен флоренциядағы л. керубини атындағы көне музыкалық жоғары оқу орнының оқуға түседі. дарынды қыз бетховен және дебюсси бойынша итальян тілінде екі ғылыми жұмысты өте жоғары деңгейде қорғап шығады және магистратураны ерекше үздік «laude» белгісімен аяқтайды, музыка академигі атағын алады. бүгінгі күні саида қазақстанда, ресейде және италияда жеке концерттер береді. саида қазақ, орыс, ағылшын, итальян тілдерін жетік біледі, ал испан және француз тілдерінде сөйлесу деңгейінде меңгерген.ол еліміздің қоғамдық өміріне белсене араласады және әлемнің қайырымдылық 11 концерттеріне қатысады. 2017 жылы «қазақстанның 100 жаңа тұлғалары» тізбесіне енді; «жан шұақ» премиясының иегері; ғазиза жұбанова атындағы республикалық атаулы стипендиясының лауреаты; италия елшілігіндегі білім беру грантының иегері, қазақстан республикасының президентінің «болашақ» халықаралық стипендиясының және қазақстан республикасы мәдениетінің дамуына үлес қосқаны үшін «жан шуақ» премиясының иегері; «қазақстанның 100 жаңа тұлғалары» жобасының 2017 жылғы жеңімпазы. пианистка қазақстан, ресей және шетелдерде концерттік қызметін белсенді өткізіп жүр. барлық әлем бойынша қайырымдылық концерттердің қатысушысы. халықаралық конкурстардың лауреаты. м.гoрзон (испания), п.гилилова (германия), к.пигораро (италия), е.и л. иванов (ақш), ф.шаплен (франция) берген шеберлік кластарға қатысты.
|
сун цзяо-жень (1882 жыл 1913 жыл 22 наурыз) қытай революционері. 1904 жылы хуасинхой революциялық ұйымын құрды, сол жылдың аяғында жапонияға эмиграцияға кетіп, онда тунмэнхой ұйымына кірді, оның басшыларының бірі болды. бұл ұйымдар орталық қытайда революция жасау мақсатын алға қойды. сун цзяо-жень гоминдан партиясын құру жөнінде бастама көтерді және оның іс жүзіндегі басшысы болды.
|
жетітөбе қорымы ескерткіш туралы алғашқы мәліметтер хіх ғ. аяғына жатады және сол кезеңдерде шығыс тізбектегі «патша» обаларының біреуі. қорым жамбыл ауданы ақбұлым ауылынан қарай шақырым жерде, қаратау жотасының солтүстік баурайындағы тау алды белдеуінде орналасқан. «жетітөбе қорымы» ерте темір дәуірі археологиялық ескерткішінде қазба жұмыстары кезінде табылған алтыннан жасалған бұйым сынықтары, сақ дәуіріндегі металл өңдеудің жоғарғы дәрежеде дамығандығын көрсетеді. тиграхауда сақтары жетісу, тянь-шань таулары, сырдарияның орта ағысын мекендеген. жетісу алқабы олардың жиі қоныстанған орталығы болған. шошақ бөрікті сақтар осы күнгі ташкент аймағында, солтүстік қырғызстан, оңтүстік қазақстан және жетісу жерінде өмір сүрген. отырықшы мал шаруашылығымен сақтардың аз ғана бөлігі айналысты. негізінен оңтүстік қазақстанда талас, шу өзендерінің бойларында дамыды. сақтар сондай-ақ егіншілікпен айналысты. сақ заманында кен ісі мен руда шикізатын өңдеу өткен дәуірмен салыстырғанда едәуір ілгеріледі. одақты сақ көсемдерінің кеңесі сайлаған патшалар биледі.тайпа көсемдерін тайпа мүшелері сайлады. сақ қоғамында мүлік теңсіздігі таптың ұласа бастайтын деңгейге жетті. «жетітөбе қорымы» соның бірден-бір дәлелі. «патшалар қорымы» саналатын обаларда сақ билеушілері жерленгендігі олардың алтынмен апталған киімдерінен белгілі болып отыр.
|
юнеско әлемдік мұра тізімінде непалның нысаны бар (2014 жылғы мәліметі бойынша). бұл нысан тізімге нысан мәдени, табиғи критерийлар бойынша іліккен. бұдан басқа, 2014 жылғы жағдайына сәйкес непал аймағындағы әлемдік мұра тізіміне 15 нысан үміткер ретінде тіркелген. берілген кестеде нысандар юнеско әлемдік мұра тізіміне қосылуының хронологиялық тәртібінде орналасқан сурет аты мекені жасалған кезі тізімге кірген жылы талаптар 1 160px катманду алабы - багмати 1979 121 iii, iv, vi 2 160px сагарматха ұлттық паркі және эверест - солукхумбу 1979 120 vii 3 160px читван ұлттық паркі - нараяни 1984 295 vii, ix, 4 160px лумбини будданың туған жері - лумбини 1997 666 iii, vi әлемдік мұра азиядағы әлемдік мұра нысандары юнеско әлемдік мұра нысандарының тізімдері юнеско
|
сенек қорымы сенек қорымы дәстүрлі сәулет өнері ескерткіштері, 19 20 ғасырларда салынған. сенек қорымы маңғыстау облысы қарақия ауданы сенек ауылынан шығысқа қарай хорезмге баратын ескі керуен жолының бойына орналасқан. екі қорымнан тұрады. біріншісіне (ауданы 1,5 га) күмбезді гөрхана, 31 сағанатам және бір-бірден құлпытас пен көктас, екіншісіне (ауданы га) күмбезді гөрхана 20-ға жуық сағанатам мен құлпытас кіреді. бұл ескерткіштер ішінен 1900 жылы белгілі шеберлер дүтбай жандәулетұлы мен нұрнияз ізбасарұлы тұрғызған нұрберген қалышұлының гөрханасы ерекше көзге түседі. гөрхананың құрылымы шаршы пішінді (5,0*5,5 м) тұғыр мен цилиндр мойындыққа орнатылған шатырлы күмбездің өзара үйлесуіне негізделген. оңтүстік-батыс жағындағы басты кіреберіс қасбетінің жақтауы шығыңқы келген, есіктің жоғ. жағы дөңгелек тұмаршамен өрнектелген, ал кіреберіс ойығы жазық пештақпен көмкерілген. алдыңғы бетінің және ішкі қабырғаларының оюлары көгеріс өрнек (гүлдер, желектер, гүл түйнектері), зооморфтық (түйетабан, қос мүйіз, сыңар мүйіз), геом. (дөңгелектер, үшбұрыштар, шаршы торлар) және космогон. (ирек өрнек) нақыштарға құрылған. екінші қорымдағы 1785 жылы тұрғызылған бекқұл жантөриннің гөрханасы жатаған шағын құрылыс әрі сенек қорымының архитектура негізі болып табылады.
|
доу цзянь-дэ (572-621) ғасырдың 1-ширегінде қытайдағы феодалдарға қарсы шаруалар көтерілістері басшыларының бірі. шаньдун провинциясында шаруаның отбасында туған. өз уезінде көтерілісшілер отрядын құрауға көмектескен. кейін бірнеше көтерісшілер отрядын біріктіріп, үлкен армия (100 мың адамнан аса) құрды. көтерілістің нәтижесінде суй әулетінің өкіметі құлады. “қазақстан”: ұлттық редактор ә. нысанбаев алматы “қазақ энциклопедиясы” бас редакциясы, 1998
|
тауш ресейдегі өзен. түмен облысы жер аумақтарынан ағып өтеді. өзен сағасы тап өзенінің сол жағалауынан 142 км қашықтықта орналасқан. өзен ұзындығы 31 км-ді құрайды. ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша ертіс су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі тобыл өзені есет өзенінің құйылысынан тура өзені, тавда өзендерін қоспағанда сағасына дейін. өзен саласы тобыл, өзен алабы ертіс. ресей су ресурстары федералды агенттігі дайындаған рф территориясын сушаруашылығы бойынша аудандастыру жөніндегі геоақпараттық жүйе мәліметтері бойынша: мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (гз) коды 111200433 су алабының коды 14.01.05.026 гз томының нөмірі 11 гз бойынша шығарылуы ресей федерациясы табиғи ресурстар және экология министрлігі
|
ресейдегі өзен. калужа облысы, смоленск облысы, мәскеу облысы жер аумақтарынан ағып өтеді. өзен сағасы угра өзенінің оң жағалауынан 288 км қашықтықта орналасқан. өзен ұзындығы 22 км-ді құрайды. ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша ока су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі угра өзені бастауынан сағасына дейін. өзен саласы мокшыге қосылу құйылысына дейінгі ока тармағының су алаптары, өзен алабы ока. ресей су ресурстары федералды агенттігі дайындаған рф территориясын сушаруашылығы бойынша аудандастыру жөніндегі геоақпараттық жүйе мәліметтері бойынша: мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (гз) коды 110002065 су алабының коды 09.01.01.004 гз томының нөмірі 10 гз бойынша шығарылуы ресей федерациясы табиғи ресурстар және экология министрлігі
|
сюссак - франциядағы коммуна. лимузен аймағына қарасты жоғарғы вьенна департаментінде орналасқан. лимож округінің құрамына енеді. алып жатқан жер аумағы 25,42 км² шамасында. коммунаның insee коды 87194, пошта индексі 87130. 2009 жылғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 354 адамды құрады. халық тығыздығы 13,93 адам/км². тұрғындарының жас шамасы және жынысы бойынша құрамы (2006): жоғарғы вьенна департаментінің коммуналары францияның ұлттық статистика және экономикалық зерттеулер институты сайтындағы парақшасы «mapquest» картасында орналасуы
|
қарабаш су қоймасы - зөя өзенінің жоғарғы ағысында (кама өзенінің сол саласы), татарстан республикасының бүгілме ауданында орналасқан. қарабаш су қоймасы зөя өзенінің жоғарғы ағысында, қарабаш елді мекенінен сәл жоғары, татарстан республикасының бүгілме қаласынан солтүстікке қарай 20 шақырым жерде орналасқан. су бетінің ауданы 7,59 км2, ұзындығы 8,7 шақырым, бөгеттің жанындағы ені бір шақырымнан асады. орташа тереңдігі 7,2 метр, жалпы су көлемі 52,3 миллион текше метр. гидротехникалық құрылыстардың өткізу мүмкіндігі 250 м3/с құрайды. жағалау сызығының ұзындығы 24 шақырым, құятын өзендер зөя, елховка, кузембейка, қызылчишма, су толтыру жылы -1957, қалыпты сақтау деңгейі 140 м. гидроторапты ксро мұнай және газ министрлігінің тресі салған және 1957 жылы пайдалануға берген. гидротораптың құрамында ұзындығы 1200 темірбетон бөгет, суағар, сорғы станциялары кіреді. су қоймасының негізгі мақсаты жақын маңдағы мұнай кәсіпшіліктері мен өнеркәсіптік кәсіпорындарды сумен қамтамасыз ету болды. осы мақсатта бигашев ауылының маңында су қабылдағышы салынды. мұнда демалуға арналған орындар да бар және балық аулау дамып келеді. 1992 1996 жылдары қарабаш су торабы мен сорғы станцияларын қайта жаңарту жүргізілді, 1997-1999 жылдары белгіленген қуаты 500 квт бір турбинасы бар шағын су электр станциясы салынды. бүгінде су қоймасы тек өзінің тікелей қызметін атқарып қана қоймай, сонымен қатар татарстанның көптеген тұрғындары мен қонақтары үшін сүйікті демалыс орны болып табылады. қарабаш су қоймасында моторлы қайықпен және қайықпен серуендеу жиі жүзеге асырылады. зөя өзенінің сол жағы төбелі, дәл осы жерден өзеннің өзі мен оның айналасының таңғажайып көрінісі ашылады. табиғаттың сұлулығын тамашалаумен қатар демалушылар пикник ұйымдастыра алады, ол жерде үстелдер мен орындықтар бұл жер қаладан салыстырмалы түрде қысқа қашықтықта орналасқан, сондықтан күн сайын бұл су қоймасына келушілер көп келеді. мұнда балықтардың 15 түрі бар: торта балық, табан балық, алабұға, балпан балық, таутандар, көксерке, ақмарқа т.б.кездеседі.
|
right дауылпаз тұқымдастары. ұзындығы 85-140 см. қанаттары қысаң қанат кұлашы 3,6 4,25 дейін). аспанға судың биік толқынан немесе жардан көтеріледі. өте жақсы қалықтап ұшады ауаның қозғалыстарын пайдаланып. туыс 13 түрі бар негізінде жердің оңтүстік жартысындағы теңіздерде таралған- ал кейбіреулері тынық мұхиттың солтүстігінде кездеседі. теніз аралдарында топталып мекендейді. бір ғана жұмыртқа салады. қоректері балықтар, жұмсақ денелілер. қорегін аулауға түнде шығады. хтқо-ның қызыл кітабына кіргізілген.
|
«гуанчжоу эвергранд таобао» (қыт. 广州恒大淘宝 қытайдың гуанжоу қаласындағы футбол клубы. 1954 жылы құрылған. өз алаңындағы ойындарын "тяньхэ" стадионында өткізеді. 2013, 2015 жылдары афк чемпиондар лигасының жеңімпазы атанды. 2011-17 жылдары қатарынан жеті рет қытай чемпионы атанды. қытай суперлигасы 1-орын (8): 2011, 2012, 2013, 2014, 2015, 2016, 2017, 2019 2-орын (1): 2018 жоңары лига 2-орын (2): 1992, 1994 1 лига 1-орын (5): 1956, 1958, 1981, 2007, 2010 2-орын (2): 1983, 1990 3-орын (2): 2003, 2006 қытай футбол қауымдастығы кубогы жеңімпаз (2): 2012, 2016 финалист (2): 1991, 2013 қытай суперкубогы жеңімпаз (2): 2012, 2016 финалист (2): 2013, 2014 афк чемпиондар лигасы жеңімпаз (2): 2013, 2015 ресми сайт фанаттар сайты статистикасы статистикасы
|
бұйымтай этикалық мәнді ұғым. қауымның жекеленген мүшелерінің ара қатынасында орын алған этикет, біреуге қолқа салатын шаруа, алғысы келген бұйым немесе өтініш. дәстүрлі түрдегі бұйымтай айту негізінен төмендегідей сипатта болады: сыйлас кісілер арнайы келіп, сәлемдесіп екі-үш күн қонақ болғаннан кейін, қайтуға қамданған кезде үй иесі қонакқа алғыс айтып, қонақтың бұйымтайын сұрайды. бұл қонақтың қалағаны немесе нендей шаруасы бар екенін білу деген сөз. қонақ мұндайда келген шаруасын, яғни бұйымтайын айтады. қонақ сөзін жерге тастамау, өтінішін орындау қазақ үшін бұлжымас қағида. сонымен қатар дәстүрлі ортада қонақ болып бірнеше күн жатпайтын алыстан арнайы ат басын тіреген адамға қалыптасқан үрдіс бойынша үй иесі дастарқан жайып күтіп, шаруасын сұрап біліп, көңілін қалдырмаған. ондай арнайы келген адамның айтар бұйымтайы көбінесе жүйрік- жорғаға, алғыр тазыға, қыран бүркітке қатысты болады. ұзатылган қыздың үш жылдан кейін төркініне келіп жұртынан қалағанын сұрауы қолқа салудың, бұйымтай айтудың дәстүрлі қалыптаскан түрі. қайын жұртына күлкі болмасын, «басынбасын» деп бұйымтайын, қалауын беріп аттандырған.
|
байғабыл қостанай облысы амангелді ауданындағы ауыл, байғабыл ауылдық округі орталығы. аудан ортылығы амангелді ауылынан қарай 14 км-дей жерде. 1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 1066 адам (519 ер адам және 547 әйел адам) болса, 2009 жылы 851 адамды (407 ер адам және 444 әйел адам) құрады.
|
- франциядағы коммуна. лимузен аймағына қарасты крез департаментінде орналасқан. обюссон округінің құрамына енеді. алып жатқан жер аумағы 24,76 км² шамасында. коммунаның insee коды 23229, пошта индексі 23150. 2009 жылғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 295 адамды құрады. халық тығыздығы 11,91 адам/км². тұрғындарының жас шамасы және жынысы бойынша құрамы (2006): крез департаментінің коммуналары францияның ұлттық статистика және экономикалық зерттеулер институты сайтындағы парақшасы «mapquest» картасында орналасуы
|
- италиядағы коммуна, абруццо әкімшілік аймағына қарасты кьети провинциясында орналасқан. қаланың тұрақты тұрғындарының саны 669 адамды құрайды (2008). халық тығыздығы 548 адам/км². алып жатқан жер аумағы 47 км² шамасында. пошта индексі 66010. елді мекеннің қамқоршысы қасиетті антоний, қасиетті бригита, қасиетті рокко. ресми сайты ұлттық статистика институты
|
«ұларүміт» жинақтаушы зейнетақы қоры» акционерлік қоғамы (бұдан әрі «ұларүміт» жзқ» ақ немесе қор) қазақстан республикасында зейнетақы реформасын жүргізу барысында 1997 жылғы 27 қарашада құрылған және 0000001 лицензиясын алған қор. «ұларүмiт» жзқ» ақ қазақстанның әрекеттегі жинақтаушы зейнетақы қорларының ішіндегі жетекшілер үштігіне кіретін жүйе құрушы қорлардың бірі, сондай-ақ, мемлекеттік қатысуы бар қор болып табылады. қазіргі уақытта қордың ірі акционері «бта банкі» ақ, ол өз алдына ұәқ» ақ-ның бақылауында. кастодиан-банкі «қазақстан халық жинақ банкі» ақ 0000001 лицензия қазақастан республикасы қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігімен 2005 жылғы 20 маусымда берілді (зейнетақы жинақтарын тарту және зейнетақы төлемдерін жүзеге асыру бойынша қызметі) 3.2.1./42 лицензия 2010 жылғы 31 мамырда берілді, бағалы қағаздар нарығында қызметті жүзеге асыру құқығы (зейнетақы активтерін инвестициялық басқару бойынша қызметі) 1997 жыл. қазақстан республикасы үкіметінің «қазақстан республикасында зейнетақымен қамсыздандыру жүйесін реформалау концепциясын бекіту туралы» қаулысы қабылданғаннан кейін біздің қордың акционерлері бірінші болып бұл идеяға қолдау көрсетті және жинақтаушы зейнетақы қорын құру жөнінде стратегиялық шешім қабылдады. осылайша, республиканың қаржы нарығында бірінші корпоративтік жинақтаушы зейнетақы қоры пайда болды. бірінші қазақстандық қор зейнетақы жарналарын тарту және зейнетақы төлемдерін жүргізу қызметі бойынша 0000001 мемлекеттік лицензиясын алды. бүкіл ұжымы қордың салымшыларына айналды. 1998 жыл. акционерлермен қорды «үміт» ашық жинақтаушы зейнетақы қоры ретінде қайта ұйымдастыру туралы шешім қабылданды. 2000 жыл. кәсіподақтар федерациясының бжзқ «үміт» жзқ--ға қосылды. 2001 жыл. «ұлар» жзқ және «үміт» жзқ акционерлері «ұларүміт» жзқ» жақ деген атаумен елдегі ең ірі екі қорды тепе-теңдік негізінде біріктіру жөнінде стратегиялық шешім қабылдады. бірігу мақсаты зейнетақы саласында жоғары кәсіби қызмет көрсетудің заманауи талаптарына жауап беруге қабілетті, қуатты қаржы және әлеуметтік институт құру идеясы болды. осы уақыттан бастап біріккен бренд ретінде «ұларүміт» жинақтаушы зейнетақы қорының даму тарихындағы жаңа кезеңі басталды. 2005 жыл. жарғының жаңа редакциясының қабылдануына байланысты «ұларүміт» жинақтаушы зейнетақы қоры» жабық акционерлік қоғамы «ұларүміт» жинақтаушы зейнетақы қоры» акционерлік қоғамы болып атауын өзгертті. «ұларүміт» жинақтаушы зейнетақы қоры» ақ салымшыларының зейнетақы жинақтары 100 млрд. теңгеден асты. 2009 жыл. «ұларyмiт» жзқ» ақ тарихта алғашқы рет жинақтаушы зейнетақы жүйесінің жұмысын жетілдіруге бағытталған қосымша әрекеттерді жүзеге асырып, салымшылардың мүдделері үшін қор жұмысының сапасын жаңа деңгейге көтерді. қор алғашқы болып: инвестициялық қоржынның құрылымын толығымен ашты. «ұларүміт» жзқ» ақ инвестициялық қоржынының құрылымын ерікті жариялау бастамасының арқасында, қазақстан республикасы ұлттық банкінің қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын бақылау мен қадағалау комитеті тұлғасында реттеуші осындай талапты басқа жзқ-лар үшін де енгізді. инвестициялық қоржынды міндетті толықтай жариялау бжзқ құрылғаннан кейін де сақталды. комиссиялық сыйақының үдемелі шәкілін қолданды: қордың комиссиялық сыйақысы көп жылдар бойы салымшылар үшін кіргізілген табыстылықтың деңгейіне тәуелді болды. есептік саясатта: қор инвестициялық қоржынын толығымен нарықтық құны бойынша бағалауды жүзеге асырды. 2010 жыл, маусым. қазақстан республикасы қаржы нарығын және қаржы ұйымдарын реттеу мен қадағалау агенттігі «қорғау» жзқ» ақ-ның активтерін, активтер көлемінің жеткіліктілігі, өтімділігі, тұрақтылығы бойынша талаптарға сәйкес келетін және мемлекеттік қолдауға ие «ұларүміт» жзқ» ақ-на беру туралы шешім қабылдады. 2010 жыл, желтоқсан. «ұларүміт» жзқ» ақ басқару жүйесінің iso 9001-2008 стандартының талаптарына сәйкестік сертификатына ие болды. 2011 жыл, мамыр. «бта қазақстан» жзқ» ақ-н қорға қосу арқылы «ұларүміт» жзқ» ақ-н қайта ұйымдастыру жүзеге асырылды, ол қаржы қызметі нарығының зейнетақы сегментіндегі «ұларүміт» жзқ» ақ үлесінің 20%-ға дейін ұлғаюына алып келді. 2012 жыл. «ұларүміт» жзқ» ақ мемлекетіміздің барлық аймақтарындағы салымшыларға қызмет көрсететін 21 филиал мен 140 бөлімшеден тұратын кең таралған желілердің бірін құрды. ұзақ мерзімді мемлекеттік қарыз алу саясатын қалыптастыруды, сондай-ақ әріптестік жобаларына инвестициялауды қарастыратын зейнетақы активтерін тиімділігін арттыру бойынша ұсыныстар жасады. қызметін бастаған кезеңнен бері қорда мыңнан астам жоғары дәрежелі өз ісінің мамандары жұмыс істеді. 2014 жылғы қаңтардағы жағдай бойынша зейнетақы активтері: 442, 957 млрд. теңгеден астам (шамамен 2,86 млрд. ақш дол.) салымшылар саны: 377 357 адам есептелген инвестициялық кіріс: 121,151 млрд. теңге (шамамен 781,6 млн. ақш дол.) қызметін бастаған кезеңнен бергі зейнетақы төлемдері: 66,7 млрд. теңгеден астам (шамамен 430,4 млн. ақш дол.) меншікті капитал: 14,768 млрд теңге (шамамен 95,3 млн. ақш дол.) жарғылық капитал: 11,812 млрд. теңге (шамамен 76 млн. ақш дол.) қордың даму тарихында оның акционерлері ретінде ірі табысты компаниялар болды: 1997 жылы бірінші акционері «қазақтелеком» ақ, содан кейін жетекші банктер, қаржылық және өнеркәсіптік компаниялар. 2010 жылдан «ұларүміт» жзқ» ақ-ның негізгі акционері болып «бта банкі» ақ табылады. 2011 жылғы қарашадан басқарма төрағасы болып дәулет мухтарович сахипов табылады басқарма мүшелері: ** айгуль толеухановна дусалиева, ** максим владимирович бычков анвар галимуллаевич сайденов (төраға), азамат мырзаданович жолдасбеков (тәуелсіз директор), малик тулеубекович есенбаев www.ularumit.kz ресми сайты
|
9 торда 7 кептер болса, дирихле принципі бойынша кем дегенде 9-7=2 тор бос болады 9 торда 10 кептер болса, дирихле принципі бойынша кемінде бір торда бірден артық кептер бар комбинаторикада дирихле́ при́нципі (, «жәшіктер принципі») заттар («қояндар») мен олар салынған контейнерлер («жәшіктер») арасындағы белгілі шарттар орындалғанда болатын байланыс туралы неміс математигі дирихле 1834 жылы тұжырымдаған принцип. ағылшын тілі мен кейбір басқа да тілдерде «кептерлер мен жәшіктер принципі» - атымен белгілі. дирихле принципі, мысалы, диофанттық жақындау теориясында сызықтық теңсіздіктер жүйесін талдауда қолданылады. дирихле принципінің ең кең тараған тұжырымдамасы: егер қояндар торларға қояндар саны торлар санынан көп болатындай торларға отырғызылса, кем дегенде бір торда бір қояннан артық қоян болады. жалпы түрі былай болады: егер m қоян n торға отырғызылса, онда кем дегенде бір торда кемінде қоян болады, ал кемінде бір торда санынан аспайтындай қоян отырады. жекеше түрлері: егер торлар қояндарға қарағанда көбірек болса, онда кем дегенде бір тор бос болады. функциясы a және b шекті жиындарда берілсін, мұндағы онда функциясы кейбір мәнін n+1 рет қабылдайды. шексіз жиындар үшін де осы принциптің жалпыламасы бар: жиын қуаттылығы көбіректің азырағына инъекция болмайды.
|
- түркі тілдес халық. өзбекстан құрамындағы қарақалпақ республикасын мекендейді. бұрынғы кеңестер одағындағы 424 мың 94%-ы өз тілін ана тілім деп таныған (1989). қыпшақ тобының қыпшақ-ноғай бұтағына жататын қарақалпақ тілі. оның пайда болып қалыптасуы алтын орда дәуіріне тұспа-тұс келеді. қарақалпақ тілінде екі диалект бар: қазақ тіліне жақын солтүстік-шығыс диалектісі мен өзбек және түркмен тілдеріне жақын оңтүстік-батыс диалектісі. қазіргі қарақалпақ әдебиеті солтүстік-шығыс диалектісінің негізінде жасалған. қазан төңкерісіне дейін араб жазуына негізделген ортаазиялық түркі әдеби тілі қолданылған. өзбек тілімен тығыз қарым-қатынаста болу қарақалпақ тіліне, әсіресе оның лексикасы мен морфологиялық құрамына әсер еткен. қарақалпақ тілінің әліпбиі латын әліпбиіне негізделген. ислам дінінің сүннит тармағын ұстанады. қарақалпақтар антропологиялық типі орта-азиялық көне еуропалық нәсіл мен кейінірек келген моңғол тектес нәсілдің араласуы нәтижесінде пайда болған. зерттеушілердің пікірінше, арғы тегі біздің жыл санауымызға дейін-ақ арыс жағалауынан бастап жайық өзенінің аралығын, солтүстік кавказ бен дешті қыпшақ даласына дейінгі ұлан-байтақ кеңістікте көшіп-қонған тайпаларға саяды. профессор н.а. баскаковтың атап өткеніндей, үлкен ноғай ордасынан 15-16 ғасырларда қазақ, қарақалпақ, ноғай халықтары бөлініп шыққан. 1723 ж. жоңғар қалмақтарының жойқын шабуылынан «ақтабан шұбырындыға...» ұшыраған қазақтармен бірге қарақалпақтар да орта азияның ішкі аудандарына, ресей шекарасына ауа көшті, кіші жүз қазақтарымен күш біріктіріп, қалмақтарды жайық пен жем бойынан ығыстырды. қарақалпақтар ерте кезден жартылай көшпелі халық болған. көпшілігі 17-ғасырда және 18-ғасырдың орта кезінде сырдарияның ортаңғы ағысы мен сағасындағы алапты мекендеп, ноғай ордасына, ол ыдырағаннан кейін қазақ хандығына қарады. 1811 жылы хиуа хандары қарақалпақ елін жаулап алып, әмудария сағасына көшірді. 1855-56 және 1858-59 ж. қарақалпақтар хиуа езгісіне қарсы көтерілді. патшалық ресей әскерлерінің 1873 ж. шапқыншылық жорығынан кейін әмударияның оң жағалауындағы қарақалпақтар ресей мемлекетінің қол астына өтіп, әмудария бөліміне бірікті. бұл бөлініс 1887 ж. түркістан қарайтын сырдария облысының құрамына енді. ал өзеннің сол жағалауын мекендеген аз бөлігі хиуа хандығының қарамағында қалды. 1920 ж. желтоқсанда оң жағалаулық қарақалпақ жері түркістан акср-іне қарайтын әмудария облысы болып құрылды. 1921 ж. қарақалпақ облыстық партия ұйымы құрылды. 1924 ж. броак түркістан акср-інің қарақалпақтар тұратын аудандарының негізінде қарақалпақ автономиялық округін құрды, оған хорезм республикасының қарақалпақ округі қосылды. 1925 ж. қазақ акср-інің құрамына, 1930 ж. ркфср құрамына енді. 1932 ж. қарақалпақ акср-і болып, 1936 жылдан өзбек кср-інің құрамына енді. 1990 ж. қарақалпақстан өзбек республикасының құрамындағы егеиен мемлекет, 1992 ж. қарақалпақ республикасы болып жарияланды. негізгі қызметі мал шаруашылығы. негізінен ірі қара, қой, құс өсіреді. балық аулаумен қатар көне дәуірден-ақ суармалы егіншілікпен шұғылданып келді. бидай, арпа, күріш, тары екті, жүзім өсірді, әр отбасының бау-бақшасы болды. ксро тұсында өзбекстанда ауланатын балықтың 90%-ын қарақалпақтар беріп келген. алайда арал апатына байланысты балық аулау кәсібі үлкен күйзеліске ұшырады. қол өнері дамыған. халық қолөнерінен теріге өрнек салу, ағаш ою, кілем тоқу, кесте тігу, тоқу және зергерлік қолөнер, киіз басу, төсеніш тоқу және киім тігу кең таралған. қарақалпақтар егістіктерді суару үшін көлдер мен бұлақтарды шебер пайдаланған. осы уақытқа дейін сырдария өзенінің төменгі ағысында егістік іздері мен 18 ғасырдағы арнайы суландыру құрылыстарының қалдықтары сақталған. қысқа малды бордақылау үшін шөп, қамыс жинады. қарақалпақтар қорғасын, селитра, қызыл мыс өндіріп, олардан оқ пен мылтық жасалған. олар бұхарадан қару-жарақ алды. ұлттық мейрам мен ойындарға құрбан айт, ораза айт, наурыз мерекесі, сүндет той, бәйге (ат жарысы), ылақ (көкпар) күрес (палуан жарысы), дәруаз жатады. қарақалпақтар сөз өнеріне ден қойған халық. той-томалақ пен әр алуан жиындарда масқарапаздар (күлдіргі айтысы) жарысы өткізіледі. қарақалпақтар ауыз әдебиеті бай. 18 ғасырда өмір сүрген ұлттық жазба әдебиетінің негізін қалаушы жиен жырау мен 19 ғасырдағы әжінияз, бердақ қарақалпақ әдеби тілінің дамуына лайықты үлес қосты. әнші-жыршылар, сазеңдер мен қиссахандар халықтың ертедегі музыкалық мәдениетін ұрпақтан ұрпаққа жеткізуші болып табылады. музыкалық аспаптары дутар, қобыз, ғыржақ, баламан, най, сырнай, шаңқобыз. балық сүйікті асы болып келген. балықты көбінесе қуырып жейді. сондай-ақ араластырып даярлайтын тағам түріне қарай қарма, уылдырық нан, қақпаш (кептірілген балық) жатады. күнделікті қорегінде сүт тағамы, қауын мен асқабақ пайдаланады. қарақалпақтар қазақтармен ежелден туыстас халық болғандықтан, көне дәуірлерден бері аралас-құралас өмір сүріп келеді. қазақстанда 2,8 мың, оның ішінде маңғыстау облысында 1,8 мың, атырау облысында 553 қарақалпақ тұрады (2014).
|
баймырза (2021 ж. дейін коммунизм) солтүстік қазақстан облысы ақжар ауданындағы ауыл, үлкен қараой ауылдық округі орталығы. аудан орталығы талшық ауылынан солтүстікке қарай 60 км-дей жерде, қопа көлінің батысында орналасқан. 1999 жылы жергілікті тұрғындар саны 987 адам (498 ер адам және 489 әйел адам) болса, 2009 жылы 443 адамды (214 ер адам және 229 әйел адам) құрады.
|
энеолит( мыс және тас) неолит пен қола дәуірі аралығындағы археологиялық кезең (тас-мыс кезеңі). энеолитте тұңғыш рет таза мыс белгілі болды және одан әр түрлі әшекей бұйымдар мен еңбек құралдары жасалды. алайда энеолитте тас құралдары әлі де басым болды. энеолит дәуіріне орталық азиядағы анау мен намазғы-төбе мәдениеті, украинадағы триполь мәдениеті, оңт. кавказдағы шенгавий мәдениеті, қазақстанда жезқазған көне құдықтары жатады. энеолит кезінде егіншілікпен қатар, аңшылық және мал шаруашылығы қатар дамыды. әдеб.: массон в.м., хлопин и.н., неолит энеолит, сб.: средняя азия эпоху камня бронзы, м.–л., 1966. д. байғонақов мыс кезеңі басындағы мыс әшекейлерінің таралуы. өндірісте мыстан жасалған еңбек құралдарын пайдаланумен энеолит (энео мыс, литос тас) дәуірі, яғни мыстас ғасыры басталды. адам қолдануды үйренген алғашкы металл мыс болды. мыс құралдардың өндіріске ене бастауы шақпақтас біртіндеп құлдырауына себеп болды. қазақстанда энеолит дәуірінің ашылған ескерткіштері әзірге көп емес. олардың бір тобы қазіргі қостанай, ақмола облыстарындағы торғай, тобыл өзендерінің бойында. осылардың ішіндегі ең жақсы зерттелгені және тарихи құнды материал бергені ботай қонысы. сондықтан қазақстанның осы аталған аймағындағы энеолиттік мәдениетті "ботай мәдениеті" деп атайды. ботай энеолиттік конысы қазіргі солтүстік қазақстан облысындағы ботай елді мекені жанында, иманбұрлык өзенінің оң жағалауында орналасқан. қоныс шамамен б. з. д. xxiv—xxii ғасырлар арасында, 200 жылдай уақыт өмір сүрген. қоныстан 160-ка жуық жекелеген үй орындары ашылды. үйлер кәдімгідей көше-көше болып салынған. үйлердің көпшілігі жертөле ретінде қабырғасының жартысына жуығы жер астына үңгіп салынған. үйдің кабырғасының бір метрге жуығы кәдімгі жер. одан жоғары тұсы қазылған жерден шығарылған топырақпен дуал етіп шегендеген қабырға. осылайша салынған қабырғаларға төбесіне қарай тарыла беретін қаланған. күмбез түрінде жасалған төбеге ағаш бұтақтары тасталып, оның үстіне шым жапқан. үйдің төбесінің дәл ортасында түтін шығатын тесік қалдырған. сыртқы есік қабырғадан ойылып шығарылған, оның сыртында кішкене дәліз болған. ошақ үйдің ортасында орналасқан. одан төр жақта адамдардың жататын жері болған. қоныстан тас, сүйек, сазбалшыктан жасалған заттар мен құралдар көп табылды. мысалы, тас пышақтар, қанжарлар, жебенің, найзаның ұштары. әр түрлі ағаш өңдейтін құралдар: шот, балта, қашау, тері өңдейтін қырғыштар тастан жасалса, біздер, инелер сүйектен жасалған. өлген адамдарын қоныстың маңындағы ескі тұрақтарға жерлеген. жерленгендердің айналасына, қабір үстіне жылқының бас сүйегін айналдыра тізіп қойған. ботайлықтар бүкіл еуразия даласындағы ең алғашқы жылқы өсірушілер болған. ботай қонысынан 70 мың жылқының сүйек қалдықтары табылды. бұл тек зерттелген аумақтардан шыққандары ғана, әлі ашылмағандары қаншама?! ботайлықтар, негізінен, жылқы өсірген алғашқы бақташы тайпалар. ботайлықтардың ерекше атауға тұратын ғұрыптарының ішінен адамның бас сүйегін балшықпен мумиялауды білгендігін, итті кие тұтып үйдің табалдырығының астына көмгендігін атауға болады. қазақстан аумағындағы энеолит дәуірі мәдениетінің екінші аймағы маңғыстау өңірі. энеолит мәдениеті бұл өңірге екі жақтан келді деген тұспал бар. бірі еділ-жайық бойында өмір сүрген хвалын тайпалары. екінішісі б. з. д. орталық азиядан белгілі бір бөлігі маңғыстауға қоныс аударған келтеминар мәдениетінің өкілдері. маңғыстау түбегіндегі белгілі энеолит тұрақтары шебер, жыңғылды, қошқарата, т. б. бұл тұрақтардан ірі шақпақтас құралдар, оның ішінде тері өңдеуге көп пайдаланылған бүйірлі қырғыштар, қашау тәрізді құралдар, бір жүзді пышақтар, иінді бұрғылар табылды. қыш ыдыстары саз балшыктан қолдан жасалған. ыдыстардың көбінің түбі дөңгелек конус тәріздес, тұрқы жұмырткаға ұксас келеді. ыдыстардың ернеуіне жаға тәріздес қалың жиекпен қатар тарақ жүзді өрнек салынған. шебер тұрағынан кішкене металл біз табылды. мұндай жекелеген металл заттар хвалын мәдениетіне жататын зираттардан да табылған. энеолит дәуірінде қазақстан жеріндегі тайпалар, оның ішінде бүгінгі күнге дейін жақсы зерттелген ертіс пен еділ арасындағы елді мекен тұрғындары мал өсірумен айналыскан, оның ішінде жылқы түлігі басым болған. энеолиттік дәуір мал шаруашылыгы басым дамыған далалық өңірде де маңызды рөл атқарды. қазақстан даласындағы энеолит мүлде басқаша көрінеді. мұнда орта мүлде басқаша және оны игеру үшін адам ең оңай жолмен жүре отырып, бейімделудің басқа жолын тандап алды. бұл жолда тас индустриясы кері кете қойған жоқ, керісінше бұрынғысынан да жогары деңгейге көтерілді. адам тасты өндеудің (тесу, өздігінен қайралатын балталар, мінсіз аэродинамикалык түрдегі найзалардың ірі ұштары, оймалау және т. б.) мүмкіндіктерін ақырына дейін жүзеге асырып қана қоймай, сонымен қатар (соның ішінде керамикалық және сүйек) саймандарының түр-түрін де шамадан тыс кеңейтті. рас, бұл уақытта индустрия өз мәнін жоғалтқан еді. энеолит дәуірінде климат ылғал болды. сол арқылы ірі сүткөректілер санының белсенді түрде табиғи өсуіне, көбеюіне мінсіз жағдай жасалды. бұл кезде мұнда жылқы да осындай болды. бүл түрдің экологиялық, тепе- тендікті бұзбай күрт көбеюі, аң аулайтын алқап көлемінің бөлінісіне шаққанда оның мөлшерінің ұлғаюы басқа үрдістерді өмірге келтірді. аңшылық ұжымдардың өздері көшіп жүретін аумақты кысқарту, ал кейде оны толық тоқтату есебінен өз алқаптарының көлемін кеміткені былай тұрсын, сонымен бірге бір жерде ұзақ уақыт бойы шоғырлана да білді. тарылган аң аулау алқаптарындағы тұтынылатын биомассаның орнын толықтыру өз төлінің табиғи өсу есебінен ғана емес, сонымен катар аңшылардан босаған аумақтардан табындардың ағылып келуі есебінен де жүзеге асып отырды. ботай мәдениеті. көкшетау облысындағы ботай бекеті жаныңдағы коныс- тын атымен аталған. ботай мәдениеті солтүстік қазақстанның (жайык- ертіс өзендері аралығының) далалык энеолитін сипаттайды және мерзімі б. з. б. ill ii мынжылдыктармен белгіленеді. демек, ол бір мыңжыл болған. ботай мәдениетінің калыптасуына неолиттік атбасар және маханжар мәдениетін кұратан тайпалар катысты. оның калыптасу барысына шығыс каспий маңы өңірі мен оңтүстік оралдың сыртгай ықпал жасатаны жөнінде мәліметтер бар. ботай мәдениетін в.в. зайберт ашты". в.н. логвин, с. қалиева оның батыстық нұсқасын, терсек мәдениетін бөліп көрсетті. терсек мәдениетінде баска мәдениеттің ыкпалы айқын аңғарылады және оның кейбір ескерткіштері б. з. б. iv мыңжылдықпен белгіленетін алдыңғы энеолит дәуіріне жатуы ықтимал. бірқатар қоныстар: қостанай және торғай облыстарында бестамақ, түздыкөл-1, ливановка, қүмкешу, қожай, дүзбай-3; көкшетау облысында ботай, красный яр, васильков-4 қоныстары ашылды; барлығы жиырмадан астам қоныс белгілі. қоныстар әдетте шағын дала өзендері: торғайдын, терісакқанның, жоғарғы тобылдың, обаганның, шагалалының, иманбұрлықтың биік жағаларындағы алаптарды алып жатыр. олардың көлемі кейбіреуінде 15 гектарға жетеді. сипаттау үшін ең көп ақпарат беретіні ботай қонысы болып табылады. ол шамамен 200 жылды б. з. б. xxiv xxii ғасырларды қамтиды. қазіргі бетінде 158 тұрғын үйдің жұрты табылды. қазу барысында олардың қонысы тіршілік еткен соңгы кезенде салынғаны аныкталды. негұрлым ертеректегі құрылыс кезендерінде салынган тұрғын үйлердің қалдықтары соңғыларын салу кезінде жойылып жіберілген. ертедегі ауылдың кұрылыстары өте тығыз болған: тұрғын жайлар көбінесе бір-біріне жалғасып, өзінше бір топ кұрып жатқан. мұндай томаға-тұйық жоспарланған орындарға жататын құрылыстар 30-га дейін жетеді. олардың ішінен белгілі бір жүйені байкауға болады: ені 4—8 болатын, ал ұзындығы 50 метрге дейін жететін параллель көшелердің екі жағына кейде 15—16 үйден салынған. тұрғын жайлар былайша салынған. терендігі метрге дейін және көлемі 20 шаршы метрден 70 шаршы метрге дейін жететін 4—3 бұрыш түрінде шұңқыр қазылған. қазу кезінде шығарылган балшық шұңқыр жиектеріне биіктігі метрдей дуал етіп үйілген. осылайша салынған қабырғаларга төбесі тарыла беретін шеген түрінде баганалар қаланған. жасаған күмбез бұтақтармен және шым қабаттарымен жабылып, бұл орайда ортасынан түтін шығатын тесік қалдырылган. кіретін есік кабырғада ойық түрінде калдырылып, оның сыртында шағын дәліз болған. ішінде, ортадағы шұңкырда ошақ орналасқан. ошақ пен есік арасы шаруашылықка арналган орын, төрде ұйықтауға арналган жер. әдетте қабырганың бүйір жагынан азық- түлік сақтау үшін шұнкыр қазылады. тобылдағы құмдауыт топырақта кұрылыс сипаты біршама өзгеше: кабыргаларының агаштан салынуы ықтимал. саймандар алуан түрлі тастардан, сазбалшықтан, сүйектен жасалды. құрал-саймандар түрғындардың шаруашылық жағдайы күрделі болғанын көрсетеді. жүгеннің сүйек элементтері, кісенге арналган ілгектер жылкының қолға үйретіле бастағанын дәлелдейді. тас токпақтар, пышактар, қанжарлар, боластар, жебелердің, сүңгілердің, най- залардың ұштары аң аулаумен байланысты құралдар. шанышқылар балық аулау кәсібін көрсетеді. тұрғын жайлар салу кезінде ағаш ендейтін кептеген аспаптар: балталар, шотгар, қашаулар, керткіштер, жоңғыштар, кескіштер, пышақтар, қырғылар пайдаланған. тас пен сүйек өндеу едәуір жетілдірілген, ал оларсыз сапалы еңбек кұралдарын дайындау мүмкін емес еді. қосалқы саймандар арасында шой балғалар, ретушерлер, балғалар, түрпілер, шакпақтастан жасалған бұрғылар, кескіштер, қалақшалар бар. тері өндеу ісінде қырғыштар, қырнауыштар, пышақтар, кескіштер, жоңғыштар, жұмсарту үшін сүйек келілер, түрпілер және теріні тегістеуге арналған тегістегіштер қажет болды. тігін арасында инелер, тескіштер, біз бар. ши тоқу үшін сүйек ілмектер, жіп иіру үшін ұршықбастар кажет болды. керамика өндірісінде келсаптар, үгіткіштер, жылтыратқыштар, мейлінше әр түрлі қалыптар іске қосылды. көптеген сүйек саптар мен тастан жасалған тестер табылды. олжалар жиынтығында сондай-ақ діни нанымдық заттар, бойтұмарлар, әсемдік заттар да бар. мезолит дәуірінде қару- жарақ ретінде садақ пен жебені жасау аң аулау әдістерін жетілдіруге мүмкіндік берді. бұрынғы қамау тәсілі аркылы аң аулау жеке-дара аң аулау тәсілімен ауыстырылды. ұжымда ерлердің рөлі біртіндеп арта түсті. адамдар шаруашылықтың жаңа түрлерін, оның ішінде, жануарларды қолға үйретуді игере бастады. неолит дәуірінде мал шаруашылығы мен егіншілік пайда болды. жалпы алғанда, табиғаттың дайын өнімін пайдаланатын шаруашылықтың тұтынушы түрлері аң аулау, балық аулау, терімшілік сақталды. біртіндеп мал шаруашылығы мен кетпенді егіншілік жетекші рөлге ие бола бастады. егіншілік пен мал шаруашылығының дамуы әр түрлі кәсіптердің әрмешілдік, ыдыс жасау, тері өңдеу және басқа да тұрмысқа қажетті заттарды жасаудың дамуына әкелді. осылайша коғамдық еңбек бөлінісі үшін негіз қаланды. белгілі бір дағды мен тәжірбиені талап ететін кейбір бұйымдарды жасайтын мамандар пайда болды. біртіндеп тұтас рудың қандай да бір кәсіптің түріне мамандану үдерісі жүре бастады. шаруашылықтың іс-әрекетіндегі ілгерілеушілік тұрғындар санының өсуіне мүмкіндік берді, рулар көбейді. азық-түлік қорының жетіспеуіне байланысты аналық рулық қауымнан жақын туысқандар кете бастады. бұлар жаңа рулардың бастамасы болды. олардан белгілі бір мәдени қауымдастық қалыптасты: бір шаруашылықтың түрін жүргізді, діни сонымен бірге табыну рәсімдері және әдет-ғұрыптары бір-біріне ұқсас болды. осы рулардың арасындағы өзара байланыстардың күшеюі тайпалардың құрылуына алып келді. бұл жөнінде археологиялық деректер айғактайды. неолит дәуірінде солтүстік қазақстанда есіл бойында атбасар мәдениеті тайпалары, ал торғай үстіртінде мақанжар мәдениеті тайпалары тарала бастады. рулардың көбеюі мен жаңа туыстық топтардың пайда болуына байланысты неке қатынасына тыйым салу қалыптасты (екі атадан, үш атадан қосылатын туыстардың некелесуіне» тыйым салу). адамның шаруашылық аналық рулық кауымның ішіндегі коғамдық өзгерістер оның біртіндеп ыдырауына әкелді. ақырында, ер адамдардың шаруашылық іс-әрекетінің өсуі туысқандык есебін ауыстыруға және әке жағынан жеке мүлікке мұрагер болуына алып келді. энеолит дәуірінде рулық қауымның негізін көбінесе патриархалдық отбасы құрайтын болды. патриархалдық ("pater" әке, "агсһе— билік) отбасылар жақын туысқандардың үшеуден астам ұрпағынан тұрды. ең үлкендері рулық бірлікке кірді, рулар тайпаға бірікті. тайпалар белгілеріне және шаруашылық ортақтығына қарай біріккен бірнеше рулық қауымнан құралды. ал тайпалар кейінгі тарихи кезеңде тайпа одақтарын құратын болды. біртіндеп үлкен патриархалдық отбасылардың үйге, малға, еңбек құралдарына, тұрмыстық заттарға жеке меншік пайда болды. ру мүшелері жайылым мен аң аулайтын жерлерді де иемденді. *ботай мәдениеті
|
xix ғасырдың бірінші жартысындағы эпикалық шығармалар негізінен халықтың қаһарман батырлары абылай мен кенесарының ерлік істерін суреттейді. қыз ұзату, келін түсіру тойлары, рулар мен тайпа басыларының жиындары әдетте ән салу, күй тарту сияқты салтанатты жағдайда басталатын. қазақтардың жазға қарай жайлауға, кысқа қарай қыстауға көшетін кездері де осындай ойын-сауық салтанатымен өтетін. ән салу, күй тарту қазақ даласындағы жәрмеңкелердің де сәнін кіргізетін. әр түрлі еңбек үрдістері мен тұрмыстық салт-сана жоралары да ән мен күйге ұласатын. сондай-ақ бесік жырлары мен балаларға арналған әндер де кеңінен таралған дәстүрлі әдет-ғұрып болатын. xix—xx ғасырлардың бас кезіндегі қазақтардың поэзиясы халықтың ежелден қалыптасқан мәдениетімен, дәстүрлерімен және тығыз байланысты болды. xviii ғасырдың аяғынан бастап қазақ әдебиетінде бұрынғы дәстүр біртіндеп ығыстырылып, оның орнын жеке поэтикалық шығармашылық ала бастады. егер бұрын батырлардың ерлік істерін дәріптеу басым болып келсе, xix ғасырдан бастап күнделікті тұрмыс-тіршілік тақырыбына тереңдеп ену байқалды. ақындар өмір жайлы толғанысында шығармашылықтың өзіндік дара жолын іздеуге тырысты, жаңа кәсіби поэзия қалыптаса бастады. қазақтың поэтикалық және музыка өнерін дамытуға махамбет өтемісұлы, құрманғазы сағырбайұлы, дәулеткерей шығайұлы, тәттімбет қазанғапұлы, біржан сал қожағұлұлы, жаяу мұса байжанұлы, ақжігіт (ақан сері) қорамсаұлы сияқты тағы басқа да көптеген ақындар мен өнерпаздар үлкен үлес қосты. махамбет өтемісулы (1804—1846) поэзиясы исатай тайманұлы бастаған 1836—1838 жылдардағы көтеріліспен тығыз байланысты болды. махамбет 1804 жылы ішкі ордадағы бекетай құмында дүниеге келді. ол жастайынан ақындық өнерге құмартып өсті. оның асқан дарындылығына қалың жүрт- шылық бас иді. махамбет от ауызды сөз шеберлігімен қатар, өзінің батырлығы, ақындығы мен даналығы арқасында ел арасында даңққа бөленді. ол орыс, татар және араб тілдерін жақсы білді. сондықтан да ол 1824-1829 жылдары жәңгір ханның ұлы зұлқарнайдың тәрбиешісі ретінде орынбор қаласында тұрды. осы жылдары орыс жазушысы, этнограф в.и. дальмен, саяхатшы ғалым с.г. карелинмен жақын танысып, достасып кетті. махамбет өтемісұлы исатай тайманұлы бастаған халық-азаттық көтерілісте өзінің жалынды өлеңдерімен халықты патша өкіметі мен хандардың езгісіне қарсы күреске шақырды. ол өз елінің отарлық езгіден азат болғанын көрсем деп армандаумен өтті. махамбеттің өлеңдері халық көтерілісінің қуатты дауысы, бостандық пен әділдіктің ұраны болып табылады. ақын өзінің жалынды жырларымен жігерлендіре түсті әрі қарулы шайқастарға өзі де белсене қатысты. ол патша өкіметінің халыққа қарсы саясатын, жергілікті хан, сұлтандардың қарапайым халыққа шектірген касіреттерін аяусыз сынға алды. еңбек адамдарының құлдық өміріне қарғыс айтты: «қапыда өткен дүние-ай, халқымның көрген қорлығы, хандардың еткен зорлығы... ата-ананы сөктіріп, ат басына соқтырып, нәлет айтса болмас па осылай жүрген жүріске... 1838 жылы исатай тайманұлы қанды шайқас үстінде ерлікпен қаза табады. махамбет өтемісұлы қазақ халқының тәуелсіздігі жолындағы күресті одан әрі жалғастыра береді. махамбеттің «ереуіл атқа ер салмай...», «соғыс», «алайма, сұлтан, алайма!», «баймағамбет сұлтанға айтқаны», «тарланым», «тайманның ұлы исатай», «мұнар да мұнар, мұнар күн», «қызғыш құс» және басқа өлеңдерінде бейнесі, исатайдың қаһармандық ерлігі шебер суреттелген. өр рухты ақын туған халқының бостандығы мен тәуелсіздігі жолындағы күресті жырға қосып өтті. ақын шернияз жарылғасұлы (1817-1881) қазіргі ақтөбе облысының аумағында дүниеге келді. жас шағынан өлең шығара бастады. махамбет өтемісұлы сияқты ол да бөкей хандығындағы шаруалар көтерілісіне белсене қатысты. өзінің жалынды жырларында ол да халықты азаттық жолындағы күреске шақырды. оның билеуші сұл- тан баймағамбет айшуақұлына арнаған өлеңі халық арасында кеңінен мәлім. онда б. айшуақұлының халықтың мүддесіне қарсы жасап отырған озбырлығы, сұлтанның арамзалық әрекеттері аяусыз сыналады. xix ғасырдың бірінші жартысында поэзияда күнделікті өмірдің әр түрлі салаларын, қарапайым адамды жыр етуде жаңа бастама қалыптасты. осы орайда жанақ сағындықұлы (1775—1846), шөже қаржаубайұлы (1808-1884), сүйінбай аронұлы (1815-1898) сиякты көрнекті ақындар маңызы зор болды. олардың поэзиясына патша өкіметінің отаршылдық езгісі кезіндегі елдің күнделікті өмірдегі мәселелер арқау болды. xix ғасырдың поэзияның жарқын өкілдері қатарына дулат бабатайұлын (1802—1871), шортанбай қанайұлын (1818—1881), мұрат мөңкеұлын (1843—1906) қосуға болады. бұлар «зарзаман» дәуірінің ақындары аталды. олардың поэзиясының негізгі сарыны өткен заманды, қазақ халқының бұрынғы ерлік істері мен аңызға айналған өмірін аңсау, жаңа заманның зардаптарын сынау болды. мұрат мөңкеұлы «үш қиян» деген өлеңінде ресейдің қазақстанды жаулап алуы мен отарлауы кезіндегі қазақ халқының ауыр жағдайын шынайы суреттейді. «еділді тартып алғаны етекке қолды салғаны. жайықты тартып алғаны жағаға қолды салғаны. ойылды тартып алғаны ойындағысының болғаны. маңғыстауда үш түбек оны-дағы алғаны. үргеніш пен бүхарға арбасын сүйреп барғаны қоныстың бар ма қалғаны?! мал мен басты есептеп, баланың санын алғаны аңғарсаңыз жігіттер, замананы тағы да бір қырсықтың шалғаны!» біржан сал қожағұлұлы (1825—1887) қазіргі солтүстік қазақстан облысының аумағында дүниеге келді. ол халық арасында біржан сал деген атпен белгілі болды. жас кезінен-ақ ән салуға, өз жанынан ән шығаруға бейім еді. ақын, сазгер әрі әнші ретінде ел арасында кеңінен танылды. екі сыныптық қазақ-орыс мектебінде сауат ашты, содан соң петропавл қаласындағы медреседе оқыды. араб, парсы, шағатай тілдерін жақсы білді. біржан сал махаббат лирикасы саласында көптеген ән шығарды. оның демократиялық сипаты айқын байқалады. біржанның әндерінде байлардың, старшындар мен болыстардың озбырлығы мұса байжанұлы ақын әйелдердің теңсіздігін жою жөнінде жар салды. біржан салдың «айбозым», «ақ тентек», «біржан сал», «ғашығым», «айтбай», т. б. 40-қа жуық әні бар. xix ғасырдың екінші жартысындағы қазақ музыкасындағы әйгілі тұлғалардың бірі аса көрнекті ақын, композитор жаяу мұса байжанұлы (1835—1929) болды. ол баянауыл округының ақшоқы деген жерінде дүниеге келген. алғашқы сауатын ауыл молдасынан ашып, кейін омбыда оқып білім алған. ол домбыра, скрипка және гармонь тартуды жастайынан үйренді. көрнекті орыс жазушылары мен ақындарының шығармаларымен таныс болды. жаяу мүса өзінің өлеңдері мен әндерінде жергілікті болыстардың патша үкіметінің отаршылдық саясатын батыл әшкереледі. оның атақты «ақ сиса» әні әлеуметтік жаяу мұса. әділетсіздікке қарсы наразылықтан туған. ол өзінің отаршыл үкіметіне қарсылығы үшін «қырдағы қауіпті адам» ретінде сотталып, тобыл қаласына жер аударылады. сонда түрмеде отырып, батыс сібір хат жазып, өзін армияға жіберу жөніндегі өтінішін жолдайды. оның бұл тілегі қабыл алынып, тобылда, орынборда, қазанда, сері қорамсаұлы новгородта, мәскеуде, владимирде және петербургта, сондай-ақ польша мен литвада әскери қызметте болады. генерал черняевтің оңтүстік қазақстан аумағына жасаған әскери жорығына да қатысады. ол «сү- йіндік», «толғау», «бозторғай», «жанбота», «ғашығым», «хаулау» сияқты 70-тен астам ән шығарады. әндерінің сөзін де өзі шығарды. қазақ халқының атақты ақыны, композитор-әнші ақан сері қорамсаұлы солтүстік қазақстан облысының аумағында дүниеге келді. сауатын ауыл молдасынан ашып, кейін қызылжар қаласындағы медреседе оқыған. ол бала кезінен өлең шығарып, музыкамен әуестене бастайды. қасына ерген талантты жастармен ауыл-ауылды аралап ән салып, домбыра тартады. халық оны құрмет тұтып, «ақан сері» атады. ол мол мұра қалдырды. оның бізге 40-тан астам әні жетті. ақан серінің «алтыбасар», «сырымбет», «мақпал», «ақтоқты» әндері жан тебірентерлік әсерлі, сазды келеді. оның «еркем», «аужар», «айгөлек», «ғашық жарға» атты тамаша әндері сүйіспеншілік тақырыбына арналған. ақан серінің шығармашылығына қатты әсер еткен жағдай сүйікті тұлпары құлагердің қаскөй зұлымдардың қолынан өлтірілуі еді. ақан серінің әндерінде қоғамдық өмірдің әлеуметтік мәселелері, ел билеген әкімдердің озбырлық әрекеттері шебер бейнеленеді. балуан шолақ (1864—1916) қазіргі ақмола облысында дүниеге келген. халық арасында атақты сазгер, әнші, ақын әрі балуан ретінде кеңінен танылды. бала күнінен ат құлағында ойнап, түрлі цирктік өнер көрсетуді үйренді. оның композитор әрі әнші ретіндегі даңқын шығарған әні «ғалия» болды. балуан шолақтың «желдірме», «қос перне», «көкшетау» атты ғажайып әндері оптимизмге, адамға, табиғатқа деген сүйіспеншілікке толы. көрнекті бірі домақ шешен (1850—1918) болды. ол ақмола облысының омбы уезінде дүниеге келген. домалақ шешен өзінің туған халқының болашақ тағдырына қатты алаңдаушылық білдірді. «оқу. өнер. адалдық» деген өлеңдерінде жастарды оқуға, білім алуға, кәсіп үйренуге, адал болуға шақырды. бұл кезеңде баска да дарынды талантты шоғыры өмір сүріп, еңбек етті, шығармашылықпен айналысты. олардың қатарында шернияз жарылғасұлы (1803—1881), мәди бапиұлы (1880—1921), құдайберген әлсейітов, сара тастанбекқызы (1853—1916), әсет найманбайұлы (1867— 1922), иманжүсіп құтпанулы (1863-1929), базар жырау оңдасынұлы (1842—1911), майлықожа сұлтанқожаұлы (1835-1889), кемпірбай бөгембайулы (1834—1895) сияқты басқа да болды. сағырбайулы қазақтың музыка өнерін нотаға түсіру xix ғасырдың аяқ кезінде ғана басталды. оған дейінгі қыруар мол музыка- лық мұрамыздың біркатары, өкінішке орай зама-нымызға жетпеді. қазақтың аса ұлы күйшісі, күй атасы құрманғазы бөкей ордасының жиделі деген жерінде дүниеге келген. бала кезінен-ақ музыкалық дарыны бар екенін танытты, өз бетінше алуан түрлі күйлерді тартып үйренді. болашақ дәулескер күйшінің жастық шағы жоқшылықтың зардабын тартып, ел аралаумен өтті. сондықтан да ол шығайұлыөзінің күйлерінде қарапайым адамдардың өмірін, суреттеді, қайырымсыз байлардың қылығын әшкереледі. құрманғазы қазақ күйлерін шебер орындаумен қатар домбырада орыстың «коробейники» («қыдырма саудагерлер»), «светит месяц» («айдың сүттей жарығы») деген әндерін де құйқылжыта орындады. біздің заманымызға дейін оның сазгерлік туындылары 60-қа жуық ғажайып, көркем де асқақ сезімге толы күйлері жетті. оның «адай», «балбырауын», «сарыарқа», «ақсак киік», «түрмеден қашқан», «ертең кетем», «кісен ашқан», «қайран шешем» сияқты басқа да күйлері халық сүйіп тыңдайтын тамаша туындылар. «кішкентай» атты күйі бөкей хандығы қазақтарының халық-азаттық көтерілісінің басшысы исатай тайманұлына арналған. құрманғазының күйлері халқымыздың мәдени дамуына қомақты үлес болып қазанғапұлы талантты және халық арасына кеңінен белгілі, аса көрнекті бірі дәулеткерей шығайұлы (1820—1887). ол бөкей хандығының аумағындағы қарамола деген жерде кіші жүздің ханы шығайдың отбасында дүниеге келіп, ер жетті. ол өз заманының білімді азаматтарының бірі болды. билеуші-сұлтан деген лауазымды әкімшілік қызмет атқарды. бірақ мұның өзі сазгерлік шығармашылықпен айналысуына кедергі бола алған жоқ. дәулеткерей төрелік биліктен гөрі өз ортасында күйшілік өнердің алтын дәулеткерей діңгегі болған. халық арасында оның «жігер», шығайұлы. «бұлбұл», «тартыс», «желдірме» сияқты күйлері кеңінен тараған. күйші-сазгердің біз- дің заманымызға дейін 40-қа жуық күйі жетті. қазақтың xix ғасырдағы аспаптық музыкасына қомақты үлес қосқан сазгер-күйші тәттімбет қарқаралы өлкесінде дүниеге келген. карқаралы сыртқы округы нұрбике-шаншар болысында болыстық қызмет та атқарды. ресей императоры ii александрды ұлықтау рәсіміне қатысқан. тәттімбет қазақстанды зерттеуші ғалымдар ш. уәлиханов, г. потанин, а. янушкевичтермен таныс болған. ол халық арасына кеңінен тараған «саржайлау», «былқылдақ», «сылқылдақ», «сарыөзен», «бес төре», «қосбасар» сияқты әсерлі көркем лирикалық күйлер шығарды: талантты сазгер өз туындыларында қазақ жерінің, оның өзендері мен көлдерінің, таулары мен даласының сұлу табиғатын, көркем көрінісін жүрек қылын шерте отырып, нәзік сезіммен бейнеледі. тәттімбет күйлері қазақ халқының музыкалық өнерін барынша байыта түсті. қазақтың күй өнерін қобызда қүйқылжыта шебер орындайтын дәулескер күйші ықылас дүкенұлы (1843—1916) қарағанды облысының аумағында қарапайым қазақтың отбасында дүниеге келген. оның әкесі дүкен қобыз тартқан, ал ата-бабаларына да жыршы, бақсылық өнер дарыған. ықылас патша шенеуніктері мен байларды әжуалаған «жарыс патша», «бес төре» күйлерін шығарды. оның «жезкиік», «кертолғау», «аққу», «жалғыз аяқ», «қорқыт сарыны», «ерден», «қазан», тағы басқа да ғажайып күйлері бар. қазақтың дәулескер күйшілерінің бірі қазанғап тілепбергенұлы (1854—1927). ол арал теңізі маңында дүниеге келген. бүкіл ғұмырын халықтың сазгерлік өнеріне арнады. оның қалдырған мол мұрасының арасында «ноғайлы босқыны», «окоп», «жұртта қалған» сияқты зарлы күйлері де бар. бұл кезеңде қазақтарда айтыс өнері кең өріс ала бастады. әдетте әр рудың өз айтыс ақыны болған. олар өз руының атақты адамдары батырлары мен билерін, балуандарын мадақтап, дәріптеген, оларды өзгелерге үлгі етіп көрсете білген. айтыс ақындары өлеңді алдын ала дайындамаған, нақты жағдайға орай аяқ астынан суырып салып айтатын. олар бірінің сөзін бірі іліп алып кетіп, өлеңмен сөз сайысына түс- кен. айтыс ақындары өздерінің білімін, ақыл-парасатын, шешендігі мен тапқырлығын танытуға бар күшін жұмсайтын. олар қазақ халқының тарихын, шежіресін, тегін, дәстүрлі салт-санасы мен әдет-ғұрпын жақсы білуге тиісті еді. айтыс кезінде ақындар домбыра, сырнай және қобыз сияқты музыкалық аспаптарда ойнаған. айтыс жалпы халық арасында ашық өткізілетін. айтысты тамашалауға келген жұрт өздерінің қолдау білдірген көтеріңкі дауыстарымен жеңімпазды анықтаған. ондай жеңімпаз айтыскердің атақ-даңқы қазақ даласына, халық арасына тез жайылып кететін. xix ғасырдың атақты айтыс ақындары орынбай, жанақ, шөже, әсет, сара, сүйінбай және басқалар болды. сол кезден бастап айтыстардың мәтінін бұл өнер сайысын арнайы зерттеушілер жазып ала бастады. айтыстарда дәстүрлі қазақ қоғамының аса маңызды өткір проблемалары көтерілді. :қазақстан тарихы
|
- болгариядағы ауыл. велико тырново облысына қарасты полски-трымбеш қауымының құрамына кіреді. 2010 жылғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 802 адамды құрайды. пошта индексі 5183. телефон коды 06141. екатте коды 41246. bgmaps.com электронды картада орналасуы emaps.bg электронды картада орналасуы google электронды картада орналасуы тұрғын статистикасы
|
майа яаковна сепп 1985 жылы 22 сәуірде эстонияның таллин қаласында туған. эстон. әкесі сепп яак раймондович, скрипкашы, миккели қаласының (финляндия) филармониялық симфониялық оркестрінің әртісі. анасы қадырбекова гүлжәмиля ихсанқызы, пианист, қр халықәртісі, құрманғазы атындағы қазақ ұлттық профессоры, верчелли қаласындағы (италия) виотти атындағы халықаралық пианистер конкурсындағы бірінші абсолюттік сыйлықтың лауреаты. п.и. чайковский атындағы мәскеу мемлекеттік фортепиано факультеті профессор а. мндоянцтың классын үздік бітірген (2008), концерттік орындаушы, педагог; қазіргі уақытта карлсруэ жоғары музыка мектебінің профессор калле рандалудың классында оқуда (германия). орыс, қазақ, ағылшын және неміс тілдерін біледі. «ле муза» халықаралық пианистер конкурсындағы үшінші сыйлықтың (неаполь қаласы, италия, 1999), қр президенті н.ә. назарбаевтың білім беру қорының патронажымен өткізілген «үміттер шоқжұлдызы» байқауының (2002) лауреаты. бетховен атындағы байқаудың аясындағы үшінші халықаралық пианистер конкурсындағы гранпридің иегері (вена қ., австрия, 2009). зальцбург қаласындағы в.а. моцарт атындағы (австрия), лейпциг қаласындағы и.с. бах атындағы (германия), юрмала (латвия), таллин (эстония), карлсруэ (германия) қалаларындағы халықаралық конкурстардың қатысушысы, жеңімпазы. саяси қайраткер ретіндегі идеалы н.ә. назарбаев. хоббиі -жүзу, би, әдебиет, кескіндеме, сән. сүйіп оқитын әдебиеті ф. шиллер, а. куприн, о. генри, э.-м. ремарк, э. хэмингуэй, т. әбдіков.
|
өсу кезеңі (период роста) жыныс жасушалары гаметогенезінің екінші кезеңі. гаметалар ядроларында хромосомалардың диплоидты жиынтығы сақталады, бірақ материалында күрделі өзгерістер жүреді. өсу кезіңде гаметалар біріншілік сперматоциттер, біріншілік овоциттер деп аталады. өсу кезіңде гаметалар төрт: лептотен, зиготен, пахитен, диплотен сатыларынан өтеді. лептотенде аталық және аналық гомологиялық хромосомалар бір-бірімен жанаспайды. зиготенде олар бір-бірімен жанасып, гендерімен алмасып, диадтар түзеді. пахитенде хромосомалар шыратылып жуандайды және қысқарады. диплотенде диадтағы хромосомалар қақ жарылып тетрадалар түзеледі. хроматидтер бір-бірінен ажырай бастайды.
|
александр николаевич сабуров (19.07.1908, ярушки ауылы, ижевск қаласы 15.04.1974, мәскеу) 1941-45 ж. ұлы отан соғысы жылдарындағы украина партизиан қозғалысын бірі әрі жетекшісі, кеңес одағының батыры, генерал-майор. 1941 жылдың күзінен сумск және брянск облыстары территориясында партизиан отрядтарын ұйымдастырды. 1942 жылдың наурызынан осы отрядтар негізінде ұйымдасқан партизиан құрамасының командирі. 1942 ж. украина кп астыратын ок-нің мүшесі. 1944 жылдан дрогобыч және запорожье облысы ішкі істер басқармасының, 1954 жылдан ксро ішкі істер министрлігі бас басқармашысының бастығы. 2-4 сайланған ксро жоғарғы советінің депутаты. партизиан қозғалысы өмірінен жазылған бірнеше мемуралық шығармалардың авторы. рет ленин орденімен, қызыл ту, 2-дәрежелі суворов, және дәрежелі богдан хмельницкий, екі 1-дәрежелі отан соғысы, қызыл жұлдыз ордендерімен дәне медальдармен марапатталды. «о присвоении звания героя советского союза т. т. ковпаку с. а., копенкину и. и., сабурову а. н., фёдорову а. ф., особо отличившимся партизанской борьбе тылу против немецких захватчиков» от 18 мая 1942 года // ведомости верховного совета союза советских республик газета. 1942. июня (№ 20 (179)). с. 1.
|
андыз - астралылар тұқымдасына жататын көп жылдық, кейде бір жылдық шөптесін өсімдіктер. қазақстандағы шалғынды алқаптарда, өзен, көл жағасында, жазық және таулы жерлердегі ормандарда 12 түрі өседі. олардың ішінде ең көп тарағандары биік андыз (i. helenium) және үлкен андыз бұлардың биіктігі 10-70 см-ден 2.5 м-ге дейін жетеді. тік сабағына бүтін жиекті жапырағы кезектесе орналасады. ашық сары түсті гүлі қалқанша тәрізденіп, бір-бірден не топтанып біткен себет гүл шоғырына жиналады. маусым-шілде айларында гүлдеп, тамызда жеміс береді. жемісі цилиндр тәрізді тұқымша. өсімдіктің тамырында жүрекке әсер ететін, қатыну процесін басатын, құрттар мен микробтарды өлтіретін қантты зат эфир майы, инулин бар. сондықтан андыз бағалы дәрі-дәрмек алатын өсімдік ретінде пайдаланылады, сондай-ақ тағам өндірісінде және бояу алу үшін қолданылады. өт пен асқазанды қуаттандырады, қайтарып сарай ашады. ауыруды басып, төрелмені тыныштандырады. араласпадан арылтып, тазалап жуып, тураған соң кептіріп алады. андыз helenium
|
бәтима кесенесі xx ғасырдың басынан сақталған сәулет өнері ескерткіші. қостанай облысы аманкелді ауданы екідың ауылының жанында орналасқан. ауыр сырқаттан қайтыс болған қызы бәтимаға әкесі алыс құрылысшы б. мәжікбайұлына 1908 жылы салдырған. ел арасында ғимаратты “қыз тамы” деп те атайды. кейін, 1916 жылы ұлт-азаттық қозғалысына қатысып, доғал шайқасында қаза болған ағасы мырзабек бәтиманың қасына жерленген. ғимарат бұрма күмбезді, биіктігі 7,20 м, іргесі шаршы пішінді (6,60 х6,40 м), қызыл кірпіштен қаланған. алдыңғы қасбетіне салтанатты сипат беру үшін оның жоғары жағына биік төбежабын (портал) салынған. төбежабынның жиек айналасына үш қатарлы кірпіштен бұғат қондырылған. кіре берістегі есік ойығының маңдайшасы доғарылып өрілген арка. қасбеттері түгел “п” әрпіне ұқсас оймышты қалыппен құйылған өрнекті кірпіштен құрастырылған жолақтармен безендірілген. жолақтың шетіне қылбұраулы жиектеме берілген. кейінгі кезде ауыл тұрғындарының күшімен бәтима кесенесінің іргетасы бекітіліп, айналасына жақтау жасалған. бүрмелі күмбездің жоғарғы беті цементпен сыланған. қазақ энциклопедиясы
|
чарлз хортон кули (17.08.1864, мичиган 08.05.1929, мичиган) америкалық әлеуметтанушы, "зеркальное я" теориясының авторы, "шағын топтар" теориясының негізін қалаушылардың бірі. мичиган университетінде білім алып, кейін сонда қалып дәріс берумен айналыскан. кули әлеуметтік концепциясының жалпы теориялық бұлағы: гете мен эмерсонның философиясы; у.джемстің кызметтік психологиясы; конттың, спенсердің, гумпловичтің, тардтың, уордтың, гидденгстін әлеуметтануы. кулидің әлеуметтану теориясының негізі оның үш томдық "адам табиғаты және әлеуметтік тәртіп" (1902), "әлеуметтік ұйым" (1909), "әлеуметтік үрдіс" (1918), "әлеуметтану теориясы және әлеуметтік зерттеу" (1930) атты еңбектерінде жарық көрген. кулидің пікірінше қоғамдағы бірінші фактілер адамдардың бір-бірі жөніндегі ойлары. ал тұлға болса ол адамның басқа қоршаған адамдардың пікіріне психологиялык реакциясы. адамның өзі туралы ойы менің басқа адамдарға қалай көрінуім, басқа адамдардың ол көрінуіме беретін бағасы деп есептеген. кулидің айтуынша алғашқы топ негізгі түсініктеме. адамның құңдылыктарының қалыптасуына осы топ зор эсер етеді. кули адамдардың әлеуметтену процестерімен де айналысқан.
|
ғафур қалбыұлы (1827, маңғыстау өңірі 1880, түрікменстан) би, мәмілегер, маңғыстау көтерілісі басшыларының бірі. *1866 1867 жылдары төмен адай дистансасын басқарып, адайлардың хиуа хандығымен бейбіт қатар өмір сүріп, сауда-саттық жасап тұруы жайында келіссөздер жүргізді. *1870 жылы маңғыстау көтерілісіне қатысып, патша өкіметімен күресте хиуа ханының көмегіне арқа сүйеуге тырысты. бірақ хиуа хандығы әскери көмек көрсетпеді. көтеріліс жеңіліс тапқан кезде ғафур көтерілістің басқа басшыларымен бірге хиуа хандығы жеріне қоныс аударды. *1873 жылы хиуа хандығын патша өкіметі жаулап алды. патша өкіметі ғафурдың адай руының беделді биі екенін ескеріп, халықты өзіне қарсы қойып алмау үшін оған кешірім жасады. болыстыққа сайланған гафур ел ішінде имандылықты уағыздап, мешіттер салуға басшылық етті. каспий теңізінен қазақтардың орыстармен бірдей құқықта балық аулау керектігін жергілікті өкімет орындарынан талап етіп, орындаттырды. маңғыстауға келген әр түрлі ғыл. экспед-ларға қолдау көрсетті. *1880 жылы ашғабадқа іссапармен бара жатқанда кенеттен қайтыс болды. маңғыстаудағы атамекені қарашажыға әкеліп жерленген. *1999 жылы ғафурдың зиратының басына ұрпақтары кесене тұрғызған.
|
тамратка ресейдегі өзен. томск облысы, омбы облысы, новосибирск облысы жер аумақтарынан ағып өтеді. өзен сағасы тамырсат өзенінің сол жағалауынан 60 км қашықтықта орналасқан. өзен ұзындығы 16 км-ді құрайды. ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша жоғарғы обь су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі васюган. өзен саласы кеттен васюганға дейінгі (жоғарғы) обь тармағының су алаптары, өзен алабы ертіске қосылу құйылысына дейінгі (жоғарғы) обь. ресей су ресурстары федералды агенттігі дайындаған рф территориясын сушаруашылығы бойынша аудандастыру жөніндегі геоақпараттық жүйе мәліметтері бойынша: мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (гз) коды 115203237 су алабының коды 13.01.08.001 гз томының нөмірі 15 гз бойынша шығарылуы ресей федерациясы табиғи ресурстар және экология министрлігі
|
сутыя-яха ресейдегі өзен. ямало-ненецк ао, таймыр (долган-ненецк) ао жер аумақтарынан ағып өтеді. өзен сағасы нгапкай-яха өзенінің сол жағалауынан 12 км қашықтықта орналасқан. өзен ұзындығы 28 км-ді құрайды. ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша төменгі обь су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі кара теңізі су алабының өзендері таз өзені су алабының солтүстік шығыс шекарасынан енисей шығанағы су алабының шекарасына дейін. өзен саласы саласы болмайды, өзен алабы таз. ресей су ресурстары федералды агенттігі дайындаған рф территориясын сушаруашылығы бойынша аудандастыру жөніндегі геоақпараттық жүйе мәліметтері бойынша: мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (гз) коды 115307570 су алабының коды 15.05.00.002 гз томының нөмірі 15 гз бойынша шығарылуы ресей федерациясы табиғи ресурстар және экология министрлігі автономиялық округі өзендері
|
кутенек ресейдегі өзен. алтай республикасы, алтай өлкесі жер аумақтарынан ағып өтеді. өзен сағасы бия өзенінің сол жағалауынан 133 км қашықтықта орналасқан. өзен ұзындығы 14 км-ді құрайды. ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша жоғарғы обь су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі бия. өзен саласы бия және катунь, өзен алабы ертіске қосылу құйылысына дейінгі (жоғарғы) обь. ресей су ресурстары федералды агенттігі дайындаған рф территориясын сушаруашылығы бойынша аудандастыру жөніндегі геоақпараттық жүйе мәліметтері бойынша: мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (гз) коды 115100098 су алабының коды 13.01.01.002 гз томының нөмірі 15 гз бойынша шығарылуы ресей федерациясы табиғи ресурстар және экология министрлігі
|
каппль (қала) - аустриядағы коммуна. тироль федералды жеріне қарасты ландек округінің құрамына енеді. қаланың тұрақты тұрғындарының саны 2641 адамды құрайды (31 желтоқсан 2005). алып жатқан жер аумағы 97.49 км² шамасында. елді мекеннің автомобиль коды la, ресми коды 7 609. 2004 жылғы сайлау нәтижесі бойынша коммунаның бургомистрі болып хельмут ладнер саналады. ресми сайты
|
hms cressy ( 1899 ) hms cressy was a cressy - class armoured cruiser built for the royal navy around 1900 . upon completion she was assigned to the china station . in 1907 she was transferred to the north america and west indies station before being placed in reserve in 1909 . recommissioned at the start of world war i , she played a minor role in the battle of heligoland bight a few weeks after the beginning of the war . cressy , together with two of her sister ships , was torpedoed and sunk by the german submarine u - 9 on 22 september 1914 with the loss of 560 of her crew . design and description cressy was designed to displace 12 , 000 long tons ( 12 , 190 t ) . the ship had an overall length of 472 feet ( 143 . 9 m ) , a beam of 69 feet 9 inches ( 21 . 3 m ) and a deep draught of 26 feet 9 inches ( 8 . 2 m ) . she was powered by two 4 - cylinder triple - expansion steam engines , each driving one shaft , which produced a total of 21 , 000 indicated horsepower ( 15 , 660 kw ) and gave a maximum speed of 21 knots ( 39 km / h ; 24 mph ) . the engines were powered by 30 belleville boilers . on her sea trials , cressy only reached 20 . 7 knots ( 38 . 3 km / h ; 23 . 8 mph ) , the slowest performance of any of her class . she carried a maximum of 1 , 600 long tons ( 1 , 600 t ) of coal and her complement ranged from 725 to 760 officers and enlisted men . her main armament consisted of two breech - loading ( bl ) 9 . 2 - inch ( 234 mm ) mk x guns in single gun turrets , one each fore and aft of the superstructure . they fired 380 - pound ( 170 kg ) shells to a range of 15 , 500 yards ( 14 , 200 m ) . her secondary armament of twelve bl 6 - inch mk vii guns was arranged in casemates amidships . eight of these were mounted on the main deck and were only usable in calm weather . they had a maximum range of approximately 12 , 200 yards ( 11 , 200 m ) with their 100 - pound ( 45 kg ) shells . a dozen quick - firing ( qf ) 12 - pounder 12 - cwt guns were fitted for defence against torpedo boats , eight on casemates on the upper deck and four in the superstructure . the ship also carried three 3 - pounder hotchkiss guns and two submerged torpedo tubes . the ship 's waterline armour belt had a maximum thickness of 6 inches ( 152 mm ) and was closed off by 5 - inch ( 127 mm ) transverse bulkheads . the armour of the gun turrets and their barbettes was 6 inches thick while the casemate armour was 5 inches thick . the protective deck armour ranged in thickness from 1 – 3 inches ( 25 – 76 mm ) and the conning tower was protected by 12 inches ( 305 mm ) of armour . service history cressy , named after the 1346 battle of crécy , was laid down by fairfield shipbuilding at their shipyard in govan , scotland on 12 october 1898 and launched on 4 december 1899 . after finishing her sea trials she passed into the fleet reserve at portsmouth on 24 may 1901 . she was commissioned by captain henry tudor for service on the china station on 28 may 1901 , but her departure was delayed for several months when her steering gear broke down shortly after leaving the base and she had to return . she eventually left home waters in early october 1901 , arriving at colombo on 7 november , and then singapore on 16 november . she was assigned to the north america and west indies station from 1907 through 1909 and placed in reserve upon her return home . the ship was assigned to the 7th cruiser squadron shortly after the outbreak of world war i in august 1914 . the squadron was tasked with patrolling the broad fourteens of the north sea in support of a force of destroyers and submarines based at harwich which protected the eastern end of the english channel from german warships attempting to attack the supply route between england and france . during the battle of heligoland bight on 28 august , the ship was part of cruiser force ' c ' , in reserve off the dutch coast , and saw no action . after the battle , rear admiral arthur christian ordered cressy to take aboard 165 unwounded german survivors from the badly damaged ships of commodore reginald tyrwhitt 's harwich force . escorted by her sister bacchante , she set sail for the nore to unload their prisoners . fate on the morning of 22 september , cressy and her sisters , aboukir and hogue , were on patrol without any escorting destroyers as these had been forced to seek shelter from bad weather . the three sisters were steaming in line abreast about 2 , 000 yards ( 1 , 800 m ) apart at a speed of 10 knots ( 19 km / h ; 12 mph ) . they were not expecting submarine attack , but had lookouts posted and one gun manned on each side to attack any submarines sighted . the weather had moderated earlier that morning and tyrwhitt was en route to reinforce the cruisers with eight destroyers . u - 9 , commanded by kapitänleutnant otto weddigen , had been ordered to attack british transports at ostend , but had been forced to dive and take shelter from the storm . on surfacing , she spotted the british ships and moved to attack . she fired one torpedo at 06 : 20 at aboukir which struck her on the starboard side ; the ship 's captain thought he had struck a mine and ordered the other two ships to close to transfer his wounded men . aboukir quickly began listing and capsized around 06 : 55 despite counterflooding compartments on the opposite side to right her . as hogue approached her sinking sister , her captain , wilmot nicholson , realized that it had been a submarine attack and signaled cressy to look for a periscope although his ship continued to close on aboukir as her crew threw overboard anything that would float to aid the survivors in the water . having stopped and lowered all her boats , hogue was struck by two torpedoes around 06 : 55 . the sudden weight loss of the two torpedoes caused u - 9 to broach the surface and hogue 's gunners opened fire without effect before the submarine could submerge again . the cruiser capsized about ten minutes after being torpedoed and sank at 07 : 15 . cressy attempted to ram the submarine , but did not succeed and resumed her rescue efforts until she too was torpedoed at 07 : 20 . weddigen had fired two torpedoes from his stern tubes , but only one hit . u - 9 had to maneuver to bring her bow around with her last torpedo and fired it at a range of about 550 yards ( 500 m ) at 07 : 30 . the torpedo struck on the port side and ruptured several boilers , scalding the men in the compartment . as her sisters had done , cressy took on a heavy list and then capsized before sinking at 07 : 55 . several dutch ships began rescuing survivors at 08 : 30 and were joined by british fishing trawlers before tyrwhitt and his ships arrived at 10 : 45 . from all three ships 837 men were rescued and 62 officers and 1 , 397 enlisted men lost : 560 of those lost were from cressy . in 1954 the british government sold the salvage rights to all three ships to a german company and they were subsequently sold again to a dutch company which began salvaging the wrecks ' metal in 2011 .
|
минамата аурулары мұражайындағы мемориал синдром, органикалық сынап қосылыстарымен, негізінен метил сынаппен улану нәтижесінде пайда болады. ол алғаш рет жапонияда, минамата қаласындағы кумамото префектурасында 1956 жылы табылған. белгілеріне моториканың бұзылуы, аяқ-қолдардағы парестезия, сөйлеу қабілетінің нашарлауы, көру және есту қабілетінің нашарлауы, ауыр жағдайларда паралич және жоғалту жатады. өліммен аяқталатын сана. аурудың себебі ұзақ уақыт суда ағуы болды. «бейорганикалық сынап минамата шығанағындағы суға түседі, оны төменгі метаболизмінде метилсынапқа айналдырады ең улы бірі, бейорганикалық сынап қосылыстарынан бірнеше есе улы. бұл қосылыс ағзада жинақталу үрдісіне ие, нәтижесінде осы заттың концентрациясы тіндердегі дененің қоректік тізбегіндегі позициясының жоғарылауымен артады мәселен, минамата шығанағындағы балықтарда метил сынаптың мөлшері 8-ден 36 мг/кг-ға дейін, устрицаларда 85 мг/кг-ға дейін, ал суда 0,68 мг/л-ден аспайды. метилсынап байланысты негізінен орталық жүйке жүйесіне әсер етеді симптомдары: аяқ пен қолдың ұюы мен әлсіздігі, шаршау, құлақтың шуылдауы, көру аймағының тарылуы, есту қабілетінің төмендеуі, сөйлеудің бұзылуы, ебедейсіз қозғалыстар. минамата ауруынан ауыр зардап шеккендердің кейбірі есінен танып, есінен танып, ауру басталғаннан кейін бір ай ішінде қайтыс болды. сондай-ақ минамата ауруының созылмалы белгілері бар, мысалы, бас ауруы, жиі шаршау, иіс пен дәмнің жоғалуы, ұмытшақтық нәзік, бірақ күнделікті өмірді өте қиындатады. сонымен қатар, туа біткен минамата ауруымен ауыратындар бар, олар ана құрсағында метил сынаптың әсерінен аномалиямен туылған, ластанған балықты жеген. минамата ауруы әлі емделмеген, сондықтан емдеу симптомдарды азайтуға тырысудан және физикалық қалпына келтіру терапиясын қолданудан тұрады. денсаулыққа келтірілген физикалық зияннан басқа, минамата ауруының құрбандарын кемсіту болып табылатын әлеуметтік зиян да бар. тиссоттың алғашқы химиялық зауыты 1908 жылы минаматада салынып, тыңайтқыштар өндіруге біртіндеп өндіріс кеңейіп, жаңа өндіріс орындары құрылды, оның ішінде ацетилен, сірке альдегид, сірке қышқылы және хлороэтен өндіріс қалдықтары минамата шығанағына яцуширо шығанағының бөлігі) тасталды. теріс экологиялық зардаптар сол кезде де, 1920-1940 жылдары байқалып, балық қорының азаюынан көрінді. жергілікті балықшылар серіктестіктің үстінен бірнеше рет шағым түсіріп, 1926 және 1943 жылдары өтемақы алған. ацетальдегид өндірісінде катализатор ретінде сынап сульфаты пайдаланылды. жанама реакциялардың нәтижесінде одан аз мөлшерде метил сынап түзілді, ол осы өндіріс басталғаннан кейін 30 жылдан астам уақыттан кейін минамата шығанағының суына жіберілді. 1956 жылы сәуірде жергілікті аурухананың дәрігерлері 1950 жылы туған кумико мацунага қызында байқалған оғаш ауруды байқады. қозғалыстағы қиындықтар, баяу сөйлеу, құрысулар белгісіз жүйке ауруының белгісі болды. екі күннен кейін оның әпкесі де осындай белгілермен ауруханаға түсті. сауалнама нәтижесінде қалада осыған ұқсас тағы бірнеше жағдай анықталды. мамырда бас дәрігер жаңа жүйке ауруының ашылғанын хабарлады. осы сәттен бастап билік бұл індетті зерттеуге кірісті. арнайы құрылды құрамына дәрігерлер мен жергілікті әкімшілік өкілдері кірді. алғашында бұл ауру жұқпалы деп болжанған. бірте-бірте жануарлардың оғаш мінез-құлқының мысалдары ашыла бастады. мысықтар тырмаланып, құрысып, дірілдеп, жиі өлетіндігі айтылды. аспаннан қарғалар жиі құлап, балдырлар жойылып, балықтар "жауына" қарсы жүзгендігі жиі көрінді. 24 сәуірде кумамото университетінің мамандарының қатысуымен комиссия құрылды. бірте-бірте жаңа мүмкіндіктер пайда бола бастады. ауру кенеттен басталды, зардап шеккендер тек аяқ-қолдардағы сезімталдықтың төмендеуіне, көру және есту қабілетінің әлсіреуіне шағымданды. науқастарда координация бұзылған, соның салдарынан пациенттер кішкентай заттарды әрең алып, түймелерді әрең бекітіп, жүргенде сүрініп, дауыс ырғағы өзгерген. осыдан кейін ұстамалар, есін жоғалту басталды. өлім 35%-ға жетті 1956 жылдың желтоқсанында анықталған 40 науқастың 14-і қайтыс болды. кумамото университетінің ғалымдары құрбандар туралы ақпаратты талдап, олардың минамата шығанағы жағалауындағы балық аулайтын ауылдардан келгенін анықтады. олардың негізгі тамағы осы шығанақта ауланған теңіз өнімдерінен тұратын. сонымен қатар, бұл ауылдардағы мысықтардың ұқсас белгілері бар екені анықталды. бұл ғалымдарды теңіз өнімдерінің ауыр металдармен улануы туралы ойлануға итермеледі. бұл болжам 1956 жылы қарашада жасалған. мұның себебін анықтаған соң, зерттеушілер назарын бірден tissot зауытына аударды. кәсіпорынның өзі жүргізген химиялық талдау ағынды суларда қорғасын, сынап, марганец, мышьяк, селен және таллийдің жоғары деңгейін анықтады. қай металл уланғанын бірден анықтау мүмкін болмады. британдық невропатолог дуглас макальпин үлкен көмек көрсетті. ол минамата ауруы мен сынаптың органикалық қосылыстарымен улану белгілерінің ұқсастығын көрсетті. 1996 жылы шығанаққа жақын орналасқан мейсеи қаласында минамата аурулары мұражайы салынды. 2006 жылы мұражай алаңында минамата шығанағының ластануынан сынаппен улану құрбандарын еске алу үшін мемориал салынды. 2020 жылы режиссер эндрю левитас түсірген және басты рөлді джонни депп сомдаған минамата ағылшын көркем фильмі жарыққа шықты, авторлардың айтуынша, нақты оқиғаларға негізделген. ирактағы метил сынаппен жаппай улану (1971) 1970 жылғы канададағы экологиялық апат меркурий туралы минамата конвенциясы томоко уемура ваннада общая токсикология под ред. а. о. лойта. спб.: элби-спб., 2006. т. общая токсикология. уроки болезни минамата утилизация ртути японии токио, отдел безопасности экологической медицины департамента экологической медицины министерства окружающей среды японии, 2013
|
криспи франческо криспи (crispi) франческо (04. 10. 1818, рибера, сицилия,- 11. 08. 1901, неаполь) итальян саяси және мемлекеттік қайраткері, адвокат, 1880 жылдардан либералдық бурж. басшыларының бipi. 1848 жылы сипилия аралындағы революцияға, 1860 жылы гарибальди жорығына қатысты. 1877-1878 және 1887 жылдары италияның ішкі істер министрі, 1887-1891, 1893-1896 жылдары премьерминистр. криспи еңбекшілердің бұқаралық қозғалыстарын аяусыз жаншьп отырды. италияның үштiк одақпен (1882) байланысын нығайтты, африка жерiн отарлауды бастаушылардың бiрi болды. отарлық арандатушылық күйреп, елде демокр. қозғалыс күшейгеннен кейін криспи отставкаға шығуға мәжбүр болды.
|
жабыртау кетпен (ұзынқара) жотасында, қаратау мен текес жазығының аралығында орналасқан тау. алматы облысы райымбек ауданы жерінде. абсолюттік биіктігі 2292 м, дөңгелене келген таудың ұзындығы мен ені км. беткейлері көлбеу, сай-жыралармен тілімденген. төрттік кезеңнің шөгінділері жапқан палеозойдың жыныстарынан түзілген. таудың қоңыр және қызғылт қоңыр топырағында бұта аралас бетегелі шөптесіндер өседі.
|
ngc 6876a тауыс шоқжұлдызында орналасқан sb типті галактика. жаңа жалпы каталогтың түпнұсқа басылымының тізіміне енбейді. аталмыш каталогқа кейінірек қайта қаралымында қосылған болатын. бұл нысанды 1835 жылы 27 маусымда джон гершель астрономы ашқан болатын және ngc каталогында 6876a деген нөмірге ие болды. сондай-ақ, бұл ғарыш объектісі өзге де зерттеулер мен каталогтарда кездескендіктен оның келесідей атаулары бар: pgc 64222, ic 4945, eso 73-25. мессье нысандарының тізімі жаңа жалпы каталог индекс каталог «жаңа жалпы каталог» түпнұсқасындағы ағылшынша және французша мәліметтер қайта қаралған жаңа жалпы каталогтағы мәліметтер simbad базасындағы мәліметтер vizier базасындағы мәліметтер nasa/ipac extragalactic database базасындағы мәліметтер ngc 6876a нысанына арналған жарияланымдар
|
футболдан ресей чемпионаты 2016/17 (орыс. чемпионат россии по футболу 2016/2017) ресей премьер лигасының 25-ші маусымы. 2016 жылғы 30 шілдеде басталып, 2017 жылы 21 мамырда аяқталды. поз команда сд жд спартак 30 22 46 27 +19 69 чл топтық турнирі цска 30 18 47 15 +32 62 чл үшінші іріктеу кезеңі зенит 30 18 50 19 +31 61 ел үшінші іріктеу кезеңі краснодар 30 12 13 40 22 +18 49 терек 30 14 10 38 35 +3 48 ростов 30 13 36 18 +18 48 уфа 30 12 11 22 25 −3 43 локомотив 30 10 12 39 27 +12 42 ел топтық турнирі рубин 30 10 12 30 34 −4 38 10 амкар 30 11 11 25 29 −4 35 11 орал 30 16 24 44 −20 30 12 анжи 30 14 24 38 −14 30 13 орынбор 30 14 25 36 −11 30 плей-офф 14 арсенал 30 16 18 40 −22 28 плей-офф 15 крылья советов 30 10 14 31 39 −8 28 дивизионға 16 томь 30 22 17 64 −47 14
|
аққалақ - сусарлар тұқымдасының сусарлар туысына жататын жыртқыш сүтқоректі аң. аққалақты кейде ақ қия немесе ақ құлақ деп те атайды. дене ұзындығы 11 ден 26 см дейін, құйрығы 1,3—4 см, салмағы 43-250 келеді. денесі жіңішке, икемді. жазда түсі күңгірт—жирен, (денесінің астыңғы жағы ақ), қыста, ақ. солтүстік америкамен еуразияда таралған; тмд—да барлық аймақтарда кездеседі. әртүрлі табиғи жағдайларда тіршілік етеді. қазақстанның өзен-көл жағаларында, тау алқаптарында, шөл-шөлейтті жерлерінде кездеседі. жыртқыш, ұсақ кемірушілермен қоректенеді. 3—10—ға дейін, негізінде 4—7 күшігі болады. кәсіпшілік маңызы шамалы. аққалақ пайдалы аң. оның әрбіреуі жылына ауыл және орман орасан зор зиян келтіретін 2,5-3 мыңдай ұсақ кеміргіштерді құртады.
|
альпілік жер бедері қар шегінен жоғары, жылдың басым бөлігінде қар мен мұз басып жатқан биік тау аңғарлары мен тау шатқалдары. бұлар геологиялық құрылысы жағынан альпілік қатпарлану кезінде қалыптасқан және қайта көтерілуге ұшыраған жас таулар болып табылады. жер бедерінің беткейлері тік құзды, шатқалдар мен тау шыңдары үшкір келеді. мұндай альпілік жер бедері гималай, кавказ, памир, тянь-шань тауларында бар. қазақстанда тянь-шань тау жүйесінің солтүстік сілемдері мен жоталарында (іле алатауы, жетісу алатауы) кездеседі.
|
жайпақ табақ ағаштан жасалатын, ет тартуға арналған ыдыс. көлемі әртүрлі. оларды көп көркемдемейді. қазақ шеберлері мұндай ыдыс-аяқтарды жасау үшін алдынала қайың кесінділері мен бездерін нобайлап шауып алып, көлеңкеде кептіріп, тұзды суға салып қайнатады, тағы да көлеңкеге қойып кептіреді. сосын асықпай өңдеп, ыдыс-аяқ жасайды. мұндай тұзды суда қайнатылған ағаштан жасалған ыдыс-аяқ ыстық, суыққа төзімді келеді, сәл соққыға жарылмайды. 18 қазақстан тарихы. энциклопедиялық анықтамалық (толықтырылған басылым). алматы: "аруна ltd." жшс, 2010. 786 б. isbn 9965 26 175
|
- франциядағы коммуна. бургундия аймағына қарасты кот-д'ор департаментінде орналасқан. дижон округінің құрамына енеді. алып жатқан жер аумағы 4,53 км² шамасында. коммунаның insee коды 21586, пошта индексі 21910. 2009 жылғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 595 адамды құрады. халық тығыздығы 131,35 адам/км². тұрғындарының жас шамасы және жынысы бойынша құрамы (2006): кот-д'ор департаментінің коммуналары францияның ұлттық статистика және экономикалық зерттеулер институты сайтындағы парақшасы «mapquest» картасында орналасуы
|
каштайнсу - португалиядағы аудан (фрегезия), визеу округінің құрамына кіреді. пенедону құрамдас бөлігі болып табылады. үлкен визеу ірі қалалық орналасқан. португалияның солтүстік аймақ регионына қарасты доуру субрегионының құрамына енеді. 2001 жылғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 182 адамды құрайды. алып жатқан жер аумағы 14 км² шамасында. халық тығыздығы 13 адам/км². ескі әкімшілік бөлініс бойынша бейра-алта провинциясының құрамына кірген.
|
ngc 5166 canes venatici шоқжұлдызында орналасқан sb типті галактика. жаңа жалпы каталогтың түпнұсқа басылымының тізіміне енеді. бұл нысанды 1827 жылы 29 сәуірде джон гершель астрономы ашқан болатын және ngc каталогында 5166 деген нөмірге ие болды. сондай-ақ, бұл ғарыш объектісі өзге де зерттеулер мен каталогтарда кездескендіктен оның келесідей атаулары бар: pgc 47234, ngc 5166a, ugc 8463, mcg 5-32-26, zwg 161.62, iras13259+3217. мессье нысандарының тізімі жаңа жалпы каталог индекс каталог «жаңа жалпы каталог» түпнұсқасындағы ағылшынша және французша мәліметтер қайта қаралған жаңа жалпы каталогтағы мәліметтер simbad базасындағы мәліметтер vizier базасындағы мәліметтер nasa/ipac extragalactic database базасындағы мәліметтер ngc 5166 нысанына арналған жарияланымдар
|
козгол ресейдегі өзен. кемеров облысы, хакасия республикасы, алтай республикасы жер аумақтарынан ағып өтеді. өзен сағасы үлкен шора өзенінің оң жағалауынан 13 км қашықтықта орналасқан. өзен ұзындығы 14 км-ді құрайды. ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша жоғарғы обь су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі томь бастауынан кондома өзенін қоспағанда, новокузнецк қаласына дейін. өзен саласы томь, өзен алабы ертіске қосылу құйылысына дейінгі (жоғарғы) обь. ресей су ресурстары федералды агенттігі дайындаған рф территориясын сушаруашылығы бойынша аудандастыру жөніндегі геоақпараттық жүйе мәліметтері бойынша: мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (гз) коды 115200739 су алабының коды 13.01.03.002 гз томының нөмірі 15 гз бойынша шығарылуы ресей федерациясы табиғи ресурстар және экология министрлігі
|
- болгариядағы ауыл. кырджали облысына қарасты кырджали қауымының құрамына кіреді. 2010 жылғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 226 адамды құрайды. пошта индексі 6685. телефон коды 03622. екатте коды 16267. bgmaps.com электронды картада орналасуы emaps.bg электронды картада орналасуы google электронды картада орналасуы тұрғын статистикасы
|
фелгейраш (резенде) - португалиядағы аудан (фрегезия), визеу округінің құрамына кіреді. резенде құрамдас бөлігі болып табылады. португалияның солтүстік аймақ регионына қарасты тамега субрегионының құрамына енеді. 2001 жылғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 315 адамды құрайды. алып жатқан жер аумағы 8,27 км² шамасында. халық тығыздығы 38,1 адам/км². ауданның қамқоршысы иоанн креститель. ескі әкімшілік бөлініс бойынша дору-литорал провинциясының құрамына кірген. ресми сайты
|
когурса ресейдегі өзен. томск облысы, новосибирск облысы жер аумақтарынан ағып өтеді. өзен сағасы безымянная тармағының оң жағалауынан 14 км қашықтықта орналасқан. өзен ұзындығы 85 км-ді құрайды. ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша жоғарғы обь су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі обь кеть өзенінің құйылысынан васюган құйылысына дейін. өзен саласы кеть, өзен алабы ертіске қосылу құйылысына дейінгі (жоғарғы) обь. ресей су ресурстары федералды агенттігі дайындаған рф территориясын сушаруашылығы бойынша аудандастыру жөніндегі геоақпараттық жүйе мәліметтері бойынша: мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (гз) коды 115202839 су алабының коды 13.01.07.001 гз томының нөмірі 15 гз бойынша шығарылуы ресей федерациясы табиғи ресурстар және экология министрлігі
|
бродюга ресейдегі өзен. коми республикасы, ненецк ақ жер аумақтарынан ағып өтеді. өзен сағасы цильма өзенінің сол жағалауынан 34 км қашықтықта орналасқан. өзен ұзындығы 28 км-ді құрайды. ресей мемлекеттік су тізілімінің мәліметі бойынша двинск-печорск су алабы өңіріне жатады, өзеннің сушаруашылық бөлігі печора өзені су өлшейтін постқа усть-цильма және сағасына дейін. өзен саласы усаға қосылу құйылысынан төмен печора тармағының су алаптары, өзен алабы печора. ресей су ресурстары федералды агенттігі дайындаған рф территориясын сушаруашылығы бойынша аудандастыру жөніндегі геоақпараттық жүйе мәліметтері бойынша: мемлекеттік су реестріндегі су объектісінің коды гидрологиялық тұрғыдан зерттелу (гз) коды 103008055 су алабының коды 03.05.03.002 гз томының нөмірі 03 гз бойынша шығарылуы ресей федерациясы табиғи ресурстар және экология министрлігі
|
ic 2166 сілеусін шоқжұлдызында орналасқан sbbc (жинақы галактика) типті галактика. бұл нысан индекс каталогтың түпнұсқа басылымының тізіміне енеді. сондай-ақ, бұл ғарыш объектісі өзге де зерттеулер мен каталогтарда кездескендіктен оның келесідей атаулары бар: pgc 19064, ugc 3463, mcg 10-10-1, zwg 284.14, kara 168, zwg 285.1. мессье нысандарының тізімі жаңа жалпы каталог индекс каталог «жаңа жалпы каталог» түпнұсқасындағы ағылшынша және французша мәліметтер қайта қаралған жаңа жалпы каталогтағы мәліметтер simbad базасындағы мәліметтер vizier базасындағы мәліметтер nasa/ipac extragalactic database базасындағы мәліметтер ic 2166 нысанына арналған жарияланымдар ic 2166
|
final fantasy x / x - 2 hd remaster final fantasy x / x - 2 hd remaster ( ファイナルファンタジーx / x - 2 hd , fainaru fantajī ten / ten tsū hd ) , also stylized as final fantasy x | x - 2 hd remaster , is a high - definition remaster of the role - playing video games final fantasy x and final fantasy x - 2 , originally developed and published by square ( now square enix ) on the playstation 2 in 2001 and 2003 respectively . it also features story content previously only found in the international versions , and a new audio drama set a year after the events of x - 2 . the chinese studio virtuos handled large parts of its development , while square enix assisted the process and published the collection . it was released for playstation 3 and playstation vita in japan in december 2013 and in north america and europe in march 2014 , and worldwide for playstation 4 in may 2015 , as well as for windows pc in may 2016 . the collection saw graphical and musical revisions and is based on the international versions of both games , making certain special features missing in the original releases accessible to north american players for the first time . the collection sold favorably in japan and the west , and has received positive reviews in western territories . many praised the graphical upgrade and the chance to play through the games on the new platforms . the collection did receive criticism for a few minor upgrade faults and uneven quality between the two , while some of the collection 's added content drew mixed opinions . content the hd remaster covers both final fantasy x and its sequel final fantasy x - 2 . the first game follows the journey of the teenager tidus who is transported to the world of spira after an encounter with a creature known as sin . he becomes one of the guardians of the summoner yuna , protecting her on a pilgrimage to defeat sin and finding out how the creature is linked to tidus ' and yuna 's late fathers . gameplay relies on the conditional turn - based battle system that allows for swapping party members in mid - combat . characters are leveled up by means of the sphere grid on which the player may choose a specific skill to learn or attribute to improve . the second game is set two years after the events of x and features yuna as a treasure hunter in search of spheres leading her to tidus . it reintroduces the series ' classic job system in the form of the garment grid : jobs can be acquired as dresspheres , costumes that give the player characters different abilities , throughout the game and may be changed in battle . x - 2 includes multiple minigames such as sphere break and blitzball , the latter of which also featured prominently in x. while the majority of the gameplay for x and x - 2 remains unchanged , the games have undergone an extensive graphical update and a large amount of the music for x has been rearranged . all regional releases contain content from the international versions : x has the expert sphere grid and several optional bosses , while x - 2 comes with extra dresspheres and new minigames . the creature creator system was added , whereby players can capture enemy monsters and certain non - player characters ( npcs ) to train them and to have them fight alongside the party in battle , similar to the pokémon series : these captured allies can also be fought and strengthened in a coliseum . lastly , x - 2 includes the " last mission " extra dungeon that plays in the style of a roguelike 3d game , having a grid - based layout across which the characters move and take on enemies . are generated randomly and each opponent is allowed as many turns as the player has taken . as in the main game , the player characters can equip jobs in the form of dresspheres . dialogue between the protagonists changes depending on which ending the player achieved in x - 2 . the eternal calm movie that bridges the gap between x and x - 2 is included in the collection as well . the collection allows for cross - platform saving between the playstation 3 ( ps3 ) and playstation vita versions and both games have full trophy support . final fantasy x : will is an original audio drama included in the release , playing during the ending credits . it features multiple characters from the games , alongside two new characters : the narrator and her companion . in the story , the two are sent to summon yuna to investigate a mysterious phenomenon known as " " , where the dead are being called back into existence . on their journey , they encounter a reborn sin , who has apparently been beckoned . over the course of the story , it is revealed that tidus is suffering from some kind of weakness , and that yuna and he appear to have broken up and yuna is seeing someone else . the drama ends with yuna preparing to face sin again and tidus , despite his weakness , deciding to follow her . development the idea for a remaster originated from a reunion of the games ' original development team and voice cast during the making of final fantasy type - 0 . character designer tetsuya nomura , associate producer hideki imaizumi and a voice actor thought that they should create something to celebrate the tenth anniversary of x. producer yoshinori kitase 's personal motivation was to have people too young to have played the games experience them , as his son was only old enough to know the characters of tidus and yuna from dissidia final fantasy and its prequel . another reason was that many did not have an opportunity to play the games since they were not compatible with the majority of playstation 3 models and neither available on the playstation network unlike games from the original playstation like final fantasy vii and ix . nomura entered negotiations with other old members of staff and got a remaster of x and x - 2 approved , but the actual development process was delayed because much of the team was still busy with the creation of final fantasy xiii . the remaster was first announced at tokyo game show 2011 , where it was assumed that the game would release to commemorate x 's tenth anniversary . the bulk of the remastering work was outsourced to the shanghai - based studio virtuos . square enix 's internal staff was responsible for reassembling the original assets , and helped with a part of redoing the high - definition data . among the returning original team members were motomu toriyama , yusuke naora , toshitaka matsuda and masaki kobayashi who supervised the production . x - 2 art director shintaro takai remained in the same role for both remastered games . the chinese side of development was headed by managing director pan feng . the team encountered problems in porting the games to playstation 3 and vita as their graphics used many functionalities unique to the playstation 2 hardware . the loss and repair of some of the original assets posed another hurdle , with kitase commenting that it might have been easier to recreate the data from the ground up . the playstation 3 version supports display resolutions of 720p and 1080p – the former with and the latter without anti - aliasing – while the vita version runs at pixels . graphical features such as the water effects and lighting were improved . other changes include the addition of bloom , the move from circular to dynamic shadows and tweaks to environmental geometry and texturing . the developers revised the 3d models for both games : most models merely received new textures but those of the playable characters were rebuilt completely with noticeable changes to their faces . the cutscenes and prerendered environments needed to be adjusted from a 4 : 3 to a 16 : 9 screen ratio , the process of which required lots of art and programming readjustments . for example , the widescreen display led to character models being visible in a cutscene although they were to appear only in a later shot ; these instances had to be corrected . both the prerendered background images and cutscenes were cropped at the top and bottom to fit the new screen ratio . however , they received a bump in resolution to appear much clearer than in the playstation 2 version . the gameplay also needed to be duplicated while bringing it up to the standard of a high definition game , which was harder than the team thought . sixty tracks of the original final fantasy x soundtrack by nobuo uematsu , masashi hamauzu and junya nakano were rearranged . hamauzu and nakano took charge of most of the revised music , with tsutomu narita and ryo yamazaki also making select arrangements . the soundtrack for final fantasy x - 2 by noriko matsueda and takahito eguchi was carried over from the original playstation 2 version . for the credits of the hd remaster , scenario writer kazushige nojima wrote the audio drama final fantasy x : will as an appendix taking place two years after x - 2 . nojima and nomura felt that it was a good opportunity to expand upon the universe of x. they opted for the audio drama format as the team did not want to create a solid visual impression , instead intending to leave it up to interpretation . the team wanted the audio drama to be the " direct opposite " to the upbeat feel and happy ending of x - 2 . this wish for a more melancholy atmosphere resulted in them bringing sin , the main antagonistic force in x , back into the story , as the team wanted to keep it involved in a similar fashion to sephiroth , the main antagonist of final fantasy vii and its companion media . the drama 's open ending was also intentional , as kitase " wanted to leave something up to the player 's imagination . " release final fantasy x / x - 2 hd remaster was released as a collection for the playstation 3 and as separate releases of each game for the playstation vita . alongside the standard playstation vita releases in japan , there was a twin pack that bundled both games and a resolution box collection which additionally contained the handheld console . a dual release was decided against for the vita versions due to the limited storage capacity of the cartridges . play arts kai figurines of tidus and yuna were produced and the original soundtracks were re - released . two new ultimania guide books were published for each game . nojima wrote the tie - in novel final fantasy x - 2 . 5 : eien no daishō that bridges the gap between last mission and final fantasy x : will . a collector 's edition of the playstation 3 version was exclusively released in north america via square enix 's online store . it contained both games , an artwork book , a blu - ray disc for the rearranged soundtrack and five artwork lithographs . a special launch event is being held at gallery nucleus in alhambra , california until march 27 , 2014 . it includes a signing event with kitase and naora , and an artwork auction with all profits going to the victims of typhoon haiyan . the playstation 4 port of the remaster , officially announced at a playstation conference in china on december 11 , 2014 , was originally leaked in square enix france 's online store earlier that same day . the ps4 release supports save transfers from the ps3 and vita versions , remote play on the vita , and switching between the original and remastered soundtracks . reception the remaster has received favorable reviews . on metacritic , the vita version holds a score of 86 / 100 , the ps3 version an 85 / 100 , the ps4 version an 84 / 100 , and the pc version an 83 / 100 . reaction to the quality of the remaster was mostly positive . ign 's meghan sullivan said that despite the game showing its roots , it " looks and sounds dramatically better " , though critiqued some textures , off - putting facial close - ups and lip - synching problems carried over from the original . gamespot 's josiah renaudin was generally positive , calling the visual upgrades " compelling reasons to revisit one of the most poignant entries in the long - running series . " , although he found the uneven graphical upgrade companions between player characters and npcs jarring . reviewing the playstation 3 version , destructoid 's dale north generally praised the upgrade , although stated that the fixed camera had not aged well and some of the smaller , more detailed aspects of environments and models had not received a thorough hd treatment . game informer 's kimberley wallace generally praised the upgrade , but noted that character movements betrayed the game 's age . gamesradar 's ashley reed called the environments better - looking , but found the characters " oddly doll - like " and noted graphical limitations carried over from the original . she found less of these problems in x - 2 . digital spy 's mark langshaw praised the upgrade , but noted framerate dips and " ropey " animations . he also noted that the character models in x - 2 were updated better than those in x. reviewing the ps3 version , videogamer.com 's daniel cairns was highly positive , despite noting some lingering awkward moments . in his review of the vita version , ryan king of nowgamer generally praised the updates and polishing the game received . while the vita version was similarly praised by the majority of reviewers , though renaudin and wallace noted that some dated textures stood out more . the remastered soundtrack received mixed to positive reviews . north noted that the revamped music " might be less agreeable to fans of the original score . " , while praising the general improvement in the sound . wallace found the soundtrack a mixed bag , with some tracks being improved by the remastering and others feeling uneven or losing their impact . renaudin said that , while the soundtrack was crisper , fans of the original " might not immediately notice the acoustic alterations . " eternal calm , last mission and will received mixed responses . caires called last mission " a good little distraction " , but called will " incomprehensible " . sullivan didn 't enjoy eternal calm or last mission , while finding will " incredibly weird and confusing . " , recommending players to stay clear of it . wallace called last mission " a nice diversion , but not incredibly engaging . " , while north noted that it " may not have as much appeal to fans of your typical final fantasy game . " opinions for the original gameplay and story remained generally unchanged from the original games : the stories for x and x - 2 received positive and mixed to positive reviews respectively , while the gameplay was generally praised . the new gameplay features for x and x - 2 received mixed to positive reviews . sullivan called the extra content " [ her ] favorite thing about this remastered version " , while langshaw called the extra features , including last mission , " welcome inclusions . " sales during its first week on sale in japan , the playstation 3 and vita versions of the game sold 185 , 918 and 149 , 132 copies respectively . the total sales for all versions in its first week was over 339 , 000 copies . the individual playstation vita versions of x and x - 2 sold 31 , 775 and 16 , 355 respectively during their first two weeks . the two versions of hd remaster were also successful in north america , selling 206 , 000 units within a month of its release . the game was the fifth best - selling game for ps3 and the top - selling title for vita on the playstation network . the title 's overall sales were cited by square enix as a reason for its improved financial situation at the end of the 2013 / 14 fiscal year . as of july 2016 , the pc version of the game has sold about 200 , 000 copies on steam . legacy the audio drama sparked speculation of a second sequel to x. in a february 2014 interview , shinji hashimoto said that the audio drama was simply meant to expand on the universe and did not mean a sequel was in development . prior to this , nojima stated that if there was enough demand , there could be developments , and that he would like to write the story for a second sequel . later , speaking with famitsu in a feature concerning industry rumors , kitase denied that a second sequel was in development , and that both eien no daishō and the audio drama were simply intended as standalone continuations of the games ' universe .
|
ісімақова айгүл серікқызы (24.3.1958 ж.т., қарағанды облысы жаңаарқа ауданы атасу а.) филология ғылымының докторы (1998). қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық институтын (1980, қазіргі қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университеті бітірген соң қазақстан ға-ның әдебиет және өнер институтында лаборант (1980), мәскеу қаласындағы дүние жүзі әдебиеті институтында аспирант (1982–85) болды. әдебиет және өнер институтында ғылыми қызметкер (1985–94), аға ғылыми қызметкер (1994–2000), 2001 жылдан бөлім меңгерушісі. «xx ғасырдың бас кезіндегі қазақ көркем прозасының поэтикасы (тақырып, жанр, стиль)» деген тақырыпта докторлық диссертация қорғады. әдебиеттанудағы ғылыми ізденістерінің негізгі бағыты қазақ әдебиетіндегі жанр, стиль өзгешеліктері мен ерекшеліктері мәселесі (мысалы: «казахская художественная проза. поэтика, жанр, стиль», 1998; «алаш әдебиеттануы», 2009, т.б.). филология ғылымының докторы (1999). «қазақ көркем прозасы>> (а., 1998), «әдебиетте тоқырау болды ма?» («жалын», 1990, 2), «абай санасындағы көркем проза» («қазақстан республикасы ғылым академиясының хабаршысы. филология сериясы», 1995, 4), «қазіргі ой-пікір және абайдың мәңгілік мұрасы» («халықаралық симпозиум», 1996, қазму баспасы) т. б. зерттеу еңбектері жарық керді. көптеген ғылыми еңбектері әуезовтің туындыларына арналған. бұл салада «м.о.әуезовтің 20-жылдардағы көркем әңгімелерінің стилі» («мұхтар мұрасы», а., 1997, 80-89-беттер) атты мақаласында қорғансыздардың тағдырын суреттеу арқылы қоғамдык тұрмыстың мешеулігін, кертартпа адамгершілік көрінісін, биік рухани биіктікті айкын дәлелдеді деген. ал «қос бұлақтан нәр алған» атты макаласында ұлы жазушының тәлім-тәрбие алған ортасы туралы ой толғаған 1997, 26 қыркүйек). «возвращение плеяды. алаш әдебиетінің экзистенциалдық мәселесі» атты ғылыми монографиясында (2002) әуезовтің шығармаларын алаш жазушылары туындыларының контексінде зерттеді. әуезовтің жылы аймауытовты ұстаз санағанын, «ақбілек» романын кесілген қолжазба түрінде өз үйінде сақтағанын арнайы саралады. ол мәтін күні бүгін әуезов мұражайында сақтаулы. «м.әуезовтың көзқарасы» атты мақалада «әдебиет танытқыш» кітабымен сарындас ғылыми тұжырымдары баяндалады.
|
ұлттық баскетбол ұбқ - солтүстік американың (ақш, канада) кәсіби ерлер баскетбол лигасы. солтүстік американың алғашқы төрт кәсіби спорт лигаларының бірі. 1946 жылы америка баскетбол қауымдастығы болып құрылып, кейіннен ұлттық баскетбол лигасымен бірігіп ұлттық баскетбол қауымдастығына айналды. 2014 жылы қауымдастық құрамына географиялық ерекшеліктеріне байланысты шығыс және батыс бөлінетін 30 команда кірді. ал конференциялар өз алдына бес командадан үш дивизионға бөлінеді. бір маусым аралығында әр команда 82 кездесу өткізіп, нәтижесіне байланысты плей-офф кезеңіне іріктеледі. плей-офф кезеңінде командалар олимпиадалық жүйе бойынша жеңіске дейін ойнайды. екі конференция чемпиондары ұбқ чемпионы анықталатын басты финалда кездеседі. 2010 жылы ұбқ табысы 3,8 миллиард долларды құрады. ал ұбқ ойыншыларының біржылдық орташа жалакысы 4,8 миллион долларды құрады. ұбқ-ның орталық кеңсесі нью-йорктегі олимпик-тауэр ғимаратының 19 қабатында орналасқан. баскетбол
|
- франциядағы коммуна. төменгі нормандия аймағына қарасты орн департаментінде орналасқан. аржантан округінің құрамына енеді. алып жатқан жер аумағы 14,49 км² шамасында. коммунаның insee коды 61108, пошта индексі 61230. 2009 жылғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 191 адамды құрады. халық тығыздығы 13,18 адам/км². тұрғындарының жас шамасы және жынысы бойынша құрамы (2006): орн департаментінің коммуналары францияның ұлттық статистика және экономикалық зерттеулер институты сайтындағы парақшасы «mapquest» картасында орналасуы
|
- португалиядағы аудан (фрегезия), гуарда округінің құрамына кіреді. сейя құрамдас бөлігі болып табылады. үлкен визеу ірі қалалық орналасқан. португалияның орталық аймақ регионына қарасты субрегионының құрамына енеді. 2001 жылғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 546 адамды құрайды. алып жатқан жер аумағы 12,66 км² шамасында. халық тығыздығы 43,1 адам/км². ескі әкімшілік бөлініс бойынша бейра-алта провинциясының құрамына кірген.
|
невроз жүйке тозуы) адамда болатын жүйесінің өтпелі психогенді, созылмалы аурулар тобы. невроз шамадан тыс психикалық жағдайдың себепші болуынан дамитын, өте жиі таралған дерт. негізінен жүйке жүйесі әлсіреген адамдарда байқалады. жүйке жүйесінің іштен туа біткен әлсіздігі жүктілік кезіндегі жеріктіктен, ал жүре пайда болатын әлсіздік бала кезінде алған жарақаттар мен әр түрлі аурулардың салдарынан пайда болады. кейде адамдардың өмірінде неврозға ұқсас жағдайлар байқалады. мысалы, адам ерекше бір хабар күткенде, уайымға батып, сабырсыздық танытады, жүрегінің соғуы жиілеп, денесі дірілдейді, қатты тер басады. психикалық жарақаттардан кейін болатын невроздың белгілері: жабырқау, ренжу, үрей, титықтап қажу, тұйықтан шыға алмау. кейде невроздың белгілері ішкі органдар қызметінің бұзылуынан да болады. мұндай кезде науқаста жазылмайтын аурумын деген қорқыныш үрей пайда болады. мысалы, жүрегі шаншыса инфаркт, асқазаны ауырса қатерлі ісік (рак) болдым деп, ауру бірнеше дәрігерге қаралумен болады. клиникалық белгілеріне қарай невроздың: неврастения, истерия деген түрлері ажыратылады. медицина инфаркт истерия невроздар невроз өмірдегі жағымсыз жағдайларға тұлғаның реакциясы. осы реакция нәтижесінде тұлға бұзылысы, сана және ес бұзылысы туындайды. невроздардың келесі түрлері бар: неврастения, есіріктік невроз, жабыспалы қалып күй неврозы. балалар неврозының этиологиясы: психикалық травма, биологиялық факторлар, психикалық факторлар, әлеуметтік факторлар. невроз аурулары психогенияныд ең көп тараған түрі болып табылады. невроздың ең бір елеулі ерекшелігі әдетте өзгеше дөрекі психозға, бейнелеуші, танымдық әрекеттің айқын бұзылуына соқтырмайтын, демек, мінез-кұлыктың айқын білінетін дұрыс емес күйлерін өзімен бірге тудырмайтын аурулы күйдің пайда болуы саналады. дегенмен, бұл ауруда ағзаның үйреншікті қызметі едәуір қиындайды. қоршаған ортаның өзгеруіне байланысты оның әдеттегі нәзік тепе-теңдігі қиындайды. невроздық симптомдардың клиникасы өте алуан түрлі, соған орай, невроздың сипатымен ғана емес, сондай-ақ оның даму сатысымен де сипатталады. невроздар невроздық реакциялар: 1) неврастения; 2) истерия; 3) жабысқақ күйлердің неврозы болып бөлінеді. невроздық күйлердің аралас көріністерінің де болуы мүмкін. мұндай жағдайларда белгілі бір невроздың диагнозы клиникалық жағынан басым жетекші синдромға қойылады. неврастения адамға психикалық жарақаттық факторлар ықпал еткенде, бірақ үлкен күшпен емес, ұзаққа созылатын жағдайда, кейде бірнеше жыл бойына әсер еткенде болады. үнемі психикалық зорлануды тудыратын мұндай жарақатты күй, мысалы, жанұядағы жиі болатын байланысты, сол сияқты жұмыстағы шиеленіскен жеке өмірдің сәтсіздігінен пайда болуы мүмкін. неврастения ауруы негізінен 20-дан 40 жаска дейінгі адамдарда кездеседі. әйелдерге карағанда еркектер жиі ауырады. бұған тән симптом ашушаңдық болып табылады. неврастениямен ауырған адам толқи бастап, бұрын өзі назар аудармаған ұсақ-түйектерді өз бойынан таба бастайды. көшедегі шу, біреудің катты әңгімелескені, күлгені, кенет шыққан дыбыс, тіпті маңайдағылардың біреуінің түрі де осының бәрі тітіркенуді туғызады. ауру өзін ұстай алмайды, ашуланады, айқайлайды немесе жылапсықтайды. бұл жағдайда әсерлену күші ете үлкен болмайды. ашулану куйі сабасына тусу күйімен ауысады. тітіркену әлсіздігі аталатын мұндай күй неврастениямен ауыратындарға өте тән болып келеді. олардың ашулануы да, ашуларының басылуы да өте тез болады. сол сияқты ұйқының бұзылуы да айрықша тән болып келеді. ұйқы әдетте терең емес, үстіртін келеді, қымқиғаш түстер керіп, таяуда болған оқиғалар көрінісі пайда болады. симптомдардың осындай бірыңғай болмауы неврастенияны екі түрге ашуланғыштық және сарыуайымшылдық деген түрлерге бөлуге негіз береді. жоғары дамыған жануарларда тәжірибе жасау жолымен алынған невроз тудыратын деректерді ескере отырып, и.п.павлов неврастенияның осы аталған екі түріне алғаш рет патегенетикалық жағынан түсінік берді. сонымен бірге мынадай да көзқарас бар: неврастения клиникасындағы айырмашылық дербес түрдің көріну; түріндегі емес, белгілі бір аурулық процестің әр түрлі сатыдағы көрінісі болып табылады. истерия жедел, сондай-ақ азды-көпті әсер етуші әр түрлі психикалық тұрғыдан жарақаттаушы факторлардың ықпал етуімен пайда болады. истериялық невроз патологиялық сипаттағы белгілері бар адамдарда тез пайда болады. невроз түріндегі истерия белгілі бір жарақатты жағдайға реакция ретінде бұған дейін ешқандай истериялық белгісі болмаған адамда пайда болуы мүмкін. истериялық невроз жастық шақта, бірақ көбінесе, әйелдерде жиі кездеседі. бірақ бұл аурумен еркектер де аз ауырмайды. истерияның негізгі белгілерінің бірі үлкен сенгіштік пен аурудың өзін-өзі сендіруі. осыдан келіп, әдеттен тыс алуан түрліліктің болуы кеп шығады. алуан түрлі истериялык, симптомдардың бәрін аурулардың мынадай топтары байқалатын схемаға бөлуге болады: 1) қимылдық кесел; 2) сенсорлық бұзылыстар мен сезімталдықтың бұзылуы; 3) вегетациялық бұзылыс-тар; 4) психикалық кеселдер. ауру клиникасында бұл кеселдердің нағыз алуан түрде ұштасып келуі кездеседі. қимылдық бұзылыстар. истериялық талма, сол сияқты әр алуан түрдегі сал, парез, гиперкинез және басқалар түрінде көрінеді. тірек-қимыл аппараты толық сақталғанның өзінде жүре алмауы мүмкін. жүре алмайтын ауру тесекте жатып, аяғын қимылдата алады, аяғымен кез келген қозғалыс туғыза алады. бірақ аяғынан тұруы мұң екен, босаңсып кетіп, адамның қолдарына сүйеніп қалады, сейтіп, өз аяғымен тұра алмайды. кейде жүре алмайтын ауру мүлде тұрмастан төсекте бірнеше жыл өткізеді. истериялық афонияның негізіне дауыс байланыстарының сал болуы жатады. истерияға әр түрлі селкілдеген қимыл ретіндегі гиперкинездер тән болып келеді; сенсорлық бұзылыстар немесе сезімталдықтың бұзылуы. психикалық жарақат салдарынан истериялық соқырлық, меңіреулік, иіс, дәм сезімінің жоғалуы сияқты кез келген бұзылыстар пайда болуы мүмкін. истериялық, ауырсынулар дененің әр түрлі бөліктерінде бас ауруы, ішкі ағзалардағы әр түрлі аурулар түрінде тұрақты орын алады да қарқындылығы жағынан да, сондай-ақ ұзақтығы жағынан да әр түрлі болып келеді. вегетативтік бұзылыстар. истерия кезінде тамақтың қысылып қалуы, өңештен астың журмеуі, ауа жетіспеушілікті сезіну, зәр жіберудің тежелуі, тегіс бұлшық еттің түйілуіне байланысты іс жүрмеу мен басқа да кеселдер кездеседі. асқазан жолдарының қандай бір болмасын ауруына ішкі бас суйек қысымының жоғарылауына байланыссыз, бірақ қақпаның түйілуіне қатысты болатын истериялық құсу да байқалады. мұндай құсу ас қабылдаған кез келген сәтте басталуы мүмкін, кейде асты көрген кезде де құсады, бірақ соған қарамастан әдетте шаршау сезімі мен жүдеуді туғызбайды.
|
леонфорте - италиядағы коммуна, сицилия әкімшілік аймағына қарасты энна провинциясында орналасқан. қаланың тұрақты тұрғындарының саны 14 046 адамды құрайды (2004). халық тығыздығы 170 адам/км². алып жатқан жер аумағы 83 км² шамасында. пошта индексі 94013. елді мекеннің қамқоршысы madonna del carmelo. ресми сайты ұлттық статистика институты
|
егоровка башқұртстанның бижбуляк ауданындағы ауыл, базлык ауылдық кеңесіне жатады. 2009 жылдың қаңтарында тұрғыны 71 адамды құрады. пошта индексі 452052, окато коды 80212807002. тұрғындардың динамикасы: ортақ демографиялық тұрғындары 2002—2009 жж. тұрғындар санының өзгерісі 2002 2009 адам 85 71 -14 -16,47 башқұртстан республикасының муниципалдық бiлiмдерiнiң кеңесi. елді мекендері
|
нелли витальевна бубэ 1949 жылы 18 маусымда қарағанды қаласында туған. орыс. н.в. гоголь атындағы алматы көркемсурет училищесін (1969) сызу және сурет салу пәнінің оқытушысы мамандығы бойынша; абай атындағы қазақ мемлекеттік педагогикалық институтын (1991) сызу және сурет салу пәнінің оқытушысы мамандығы бойынша бітірген. график, кітап безендірушісі. қр көркемөнер академиясының толық мүшесі (2009 жылдан). «¥лы жібөк жолы» тақырыбына арналған картиналардың, «иисус христостың 40 өсиет әңгімелері» иллюстрациялар (картиналар) топтамасының авторы. жұмыстары «ислам әлемінің суретшілері» халықаралық биенналеде (иран, 2000), «қр суретшілері мысырда» көрмесінде (каир қ., 2002), «лттар өнері» халықаралық көрмеде (мәскеу қаласы, 2004), «минори шығысты қарсы алады» көрмесінде (италия), «адам және оның шығармашылығы» республикалық көрмеконкурста (2004), мәскеу қаласы суретшілердің орталық үйінде (2005), орталық мемлекеттік мұражайда («тәуелсіздікке деген азапты жол» көрмесі, алматы қаласы, 2006) қойылған. «хайуанаттар әлемі. xx ғасырдың соңы» (алматы қаласы, 1998), 40 францияда, «дофин» павильонында (париж қаласы, 2005) жеке көрмелерін өткізен. «қазақстанның ұлттар ынтымақтастығы» тақырыбына арналған көрме-конкурсқа (алматы қ., 2001); «сан келбетті қазақстан» халықаралық жылжымалы көрмесіне «has sanat» галереясы), «алтын ғасыр» жылжымалы көрмесіне қаласы, 2009) қатысқан. жұмыстары қр президенті жәнө оның отбасының топтамасында, заманауи өнер мұражайында (астана қаласы), қазақстанның шетелдегі елшіліктерінде (грекия, чехия) және жеке коллекцияларда сақталуда. қазақстанның еңбек сіңіргөн қайраткері (2007). «адам және оның шығармашылығы» республикалық «кескіндеме» номинациясы бойынша (2004), «қазақ жинағын безендіргені үшін «үздік кітап-2007» республикалық конкурсының гран-при иегері (2008), «¥лы жібек жолымен» халықаралық кітап және плакат көрмесін безендіргені үшін алматы қаласы әкімшілігінің грамотасымен марапатталған (2001, 2004). әкесі бубэ виталий иванович (1924 жылы туған), маркшейдер болып жұмыс істеген. анасы бычковская клавдия ивановна (1922-2007), оқытушы болған. тұрмыс құрмаған. ұлдары ақанаев руслан амандосұлы (1968 жылы туған), ақанаев ескендір амандосұлы (1974-2009); қызы ботагөз амандосқызы ақанаева (1971 жылы туған).
|
жүнісбеков мұратбек (01.05.1944 жылы туған, алматы облысы, алакөл ауданы, дзержинск ауылы) әнші, қазақстанның еңбек сіңірген артисі (1989). 1971 ж. республикалық эстрада-цирк студиясын (ж.елебековтың класы бойынша) бітіріп, алматы облыстық филармониясында жұмыс істеді. жүнісбеков өзін әнші ретінде ғана емес, сонымен қатар он саусағынан өнер тамған шебер ретінде де көрсете білді. 1986 ж. республика қолөнер шеберлерінің көрмесінде, 1987 ж. ялтада өткен көрмеде жүлдегер атанып, 1987 ж. ашхабадта өткен қолөнер шеберлерінің бүкілодақтық көрмесінің лауреаты атағын алды. 1989 ж. өнер сапарымен парижде өткен көрме-концерт, музыка аспаптары көрмесіне қатысты. жекеменшік музыка аспаптары мұражайы бар.
|
берг (драуталь) - аустриядағы коммуна. каринтия федералды жеріне қарасты шпитталь округінің құрамына енеді. қаланың тұрақты тұрғындарының саны 1369 адамды құрайды (31 желтоқсан 2005). алып жатқан жер аумағы 54.27 км² шамасында. елді мекеннің автомобиль коды sp, ресми коды 2 06 03. 2003 жылғы сайлау нәтижесі бойынша коммунаның бургомистрі болып йозеф юри (аба) саналады. ресми сайты
|
секеади - португалиядағы аудан (фрегезия), брага округінің құрамына кіреді. барселуш құрамдас бөлігі болып табылады. үлкен минью ірі қалалық орналасқан. португалияның солтүстік аймақ регионына қарасты каваду субрегионының құрамына енеді. 2001 жылғы мәліметтер бойынша тұрғындарының саны 804 адамды құрайды. алып жатқан жер аумағы 2,46 км² шамасында. халық тығыздығы 326,8 адам/км². ескі әкімшілік бөлініс бойынша минью провинциясының құрамына кірген.
|
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.